Opublikowano: 17 grudnia, 2025 o 12:16 am
Żelazo jest jednym z kluczowych pierwiastków, niezbędnych do zachowania optymalnego zdrowia i funkcji organizmu. Pełni ono nie tylko istotną rolę w produkcji czerwonych krwinek, ale także wpływa na naszą energię, odporność i ogólny stan zdrowia. Jednakże wiele osób na całym świecie boryka się z problemem niedoboru żelaza, co może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia.
W niniejszym artykule przyjrzymy się głównym przyczynom, które mogą prowadzić do spadku poziomu i w konsekwencji do niedoboru żelaza w organizmie. Zrozumienie tych czynników jest kluczowe dla skutecznej prewencji i leczenia niedoboru żelaza oraz utrzymania zdrowego stylu życia. Odkryjmy więc, co dokładnie powoduje spadek poziomu żelaza i dlaczego warto temu zapobiegać.
Przyczyny spadku poziomu żelaza w organizmie
Poziom żelaza w organizmie może spadać z różnych powodów. Jednak główną przyczyną jest krwawienie. To może być krwawienie z przewodu pokarmowego, takie jak owrzodzenia, krwawienie menstruacyjne u kobiet, krwawienie z dziąseł, urazy czy operacje. Osoby regularnie oddające krew także mogą doświadczać utraty żelaza.
Innym czynnikiem wpływającym na spadek poziomu żelaza jest niewłaściwa dieta lub niedostateczne spożycie żelaza w diecie. Wegetarianie, zwłaszcza ci, którzy nie dbają o zrównoważone źródła tego pierwiastka, mogą być bardziej narażeni na niedobór żelaza.
Niektóre schorzenia przewodu pokarmowego, takie jak choroba Crohna czy celiakia, mogą zakłócać wchłanianie żelaza, co prowadzi do niedoboru.
W okresach zwiększonego zapotrzebowania na żelazo, takich jak ciąża czy karmienie piersią, organizm może zużywać większe ilości tego pierwiastka, co także może prowadzić do jego niedoboru.
Rzadziej, przewlekłe choroby, takie jak przewlekłe choroby nerek, mogą zaburzać wytwarzanie erytropoetyny, hormonu regulującego produkcję czerwonych krwinek, co wpływa na ilość dostarczanego organizmowi żelaza.
Zrozumienie tych czynników wpływających na spadek poziomu żelaza w organizmie jest kluczowe dla profilaktyki i leczenia niedoboru tego ważnego pierwiastka.
Przyczyny niskiego poziomu żelaza we krwi
Niewystarczająca podaż żelaza w diecie: Dieta uboga w żelazo, zwłaszcza u osób nieuwzględniających produktów mięsnych lub źródeł żelaza roślinnego, może prowadzić do niedoboru tego pierwiastka.
Nieodpowiednia dieta
Nieodpowiednia dieta może być jedną z głównych przyczyn spadku poziomu żelaza w organizmie.
Dieta a niedobór żelaza
Niedostateczne spożycie żelaza z codzienną dietą może prowadzić do niedoboru żelaza. Dieta uboga w produkty zawierające żelazo, zwłaszcza hemowe (pochodzenia zwierzęcego), może zwiększać ryzyko niedoboru.
Dieta wegetariańska
Osoby na diecie wegetariańskiej, zwłaszcza jeśli nie planują jej odpowiednio pod względem składników odżywczych, mogą być bardziej narażone na niedobór żelaza. Żelazo hemowe, które jest lepiej przyswajalne, występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego.
Objawy niedoboru żelaza
Niedobór żelaza może objawiać się zmęczeniem i osłabieniem, bladością skóry, bólami głowy i innymi dolegliwościami.
Zapobieganie niedoborowi żelaza
Warto dbać o zrównoważoną dietę, bogatą w produkty zawierające żelazo, takie jak mięso, ryby, jaja, a także roślinne źródła żelaza, np. szpinak czy orzechy. Spożywanie witaminy C, która pomaga w przyswajaniu żelaza roślinnego, także jest ważne.
Suplementacja
W przypadku niedoboru żelaza związanego z dietą, lekarz może zalecić suplementację. Suplementy żelaza powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ nadmiar żelaza może być szkodliwy.
Niektóre składniki diety, takie jak nadmiar błonnika pokarmowego, fitonianiny (obecne w niektórych warzywach) lub zbyt duże ilości herbaty lub kawy, mogą zmniejszać wchłanianie żelaza z pożywienia.
Jeśli istnieje podejrzenie niedoboru żelaza, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby dostosować dietę i ewentualnie rozważyć suplementację. Zdrowa dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu właściwego poziomu żelaza we krwi.
Krwawienia i utrata krwi
Długotrwałe krwawienia, takie jak te występujące w przypadku obfitych miesiączek u kobiet, krwotoki z przewodu pokarmowego, urazy lub operacje, mogą prowadzić do utraty żelaza.
Ciąża i laktacja
Ciąża i laktacja mogą znacząco wpłynąć na poziom żelaza w organizmie kobiety.
W okresie ciąży zapotrzebowanie na żelazo znacząco wzrasta, ponieważ jest niezbędne do produkcji dodatkowej ilości krwi dla rozwijającego się płodu. Niedobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości u matki i małego urodzenia dziecka. Dlatego ważne jest monitorowanie poziomu żelaza u ciężarnych i stosowanie odpowiednich suplementów, jeśli jest to konieczne.
Niedobór żelaza u matki może wpłynąć na zdrowie dziecka. Może prowadzić do przedwczesnego urodzenia, niskiej masy urodzeniowej i zaburzeń neurologicznych u dziecka.
Kobiety karmiące piersią potrzebują również zwiększonej ilości żelaza, ponieważ to składnik niezbędny do produkcji mleka matki. Brak wystarczającej ilości żelaza może prowadzić do zmęczenia i osłabienia u matki.
W przypadku niedoboru żelaza, zarówno w ciąży, jak i podczas laktacji, lekarz może zalecić suplementację żelazem. Ważne jest, aby stosować suplementy tylko na zalecenie lekarza, ponieważ nadmiar żelaza może być szkodliwy.
Monitorowanie poziomu żelaza i odpowiednie odżywianie się to kluczowe czynniki dbania o zdrowie matki i dziecka w okresie ciąży i laktacji. Warto skonsultować się z lekarzem w celu określenia indywidualnych potrzeb dotyczących żelaza i sposobu jego uzupełniania.
Przewlekłe choroby a spadek poziomu żelaza
Przewlekłe choroby mogą mieć istotny wpływ na poziom żelaza w organizmie. Niedobór żelaza jest często obserwowany w związku z przewlekłymi schorzeniami, zarówno tych przewodu pokarmowego, jak i innych układów. Niektóre z tych przyczyn to:
Schorzenia przewodu pokarmowego
Choroby jelit, takie jak celiakia czy choroba Crohna, mogą prowadzić do zaburzeń wchłaniania żelaza, co skutkuje jego niedoborem.
Chirurgia bariatryczna
Osoby, które przeszły operacje zmniejszające żołądek, mogą doświadczać trudności w przyswajaniu żelaza z pożywienia.
Przewlekłe choroby nerek
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest częstym następstwem przewlekłej choroby nerek, szczególnie w jej zaawansowanych stadiach.
Obfite krwawienia
Przewlekłe krwawienia, zarówno z przewodu pokarmowego, jak i inne (np. menstruacyjne), mogą prowadzić do utraty żelaza.
Niedobór żelaza w wyniku przewlekłych chorób może objawiać się różnymi objawami, takimi jak osłabienie, bladość skóry, bóle głowy czy zadyszka. Dlatego ważne jest monitorowanie poziomu żelaza u osób z przewlekłymi schorzeniami i stosowanie odpowiedniego leczenia, w tym suplementacji żelaza, jeśli jest to konieczne. Warto również skonsultować się z lekarzem w celu określenia przyczyn niedoboru żelaza i dostosowania terapii.
Spadek poziomu żelaza na skutek częstego oddawania krwi
Częste oddawanie krwi jest niewątpliwie aktem charytatywnym i może pomóc wielu pacjentom w potrzebie. Niemniej jednak ma to również wpływ na poziom żelaza w organizmie dawcy. Podczas oddawania krwi, organizm traci nie tylko składniki krwi, ale także pewne ilości żelaza. Dla większości zdrowych dawców, te utraty są zazwyczaj niewielkie i organizm jest w stanie szybko się zregenerować.
Jednak częste oddawanie krwi, zwłaszcza w przypadku mężczyzn, może prowadzić do stopniowego spadku poziomu żelaza. Z tego powodu zaleca się regularne badania poziomu hemoglobiny i ferrityny u dawców krwi, aby monitorować ich stan zdrowia. W przypadku niskiego poziomu hemoglobiny, dawcy mogą być czasowo wyłączeni z oddawania krwi lub skierowani do lekarza w celu dalszej oceny.
Należy podkreślić, że utrata żelaza z powodu oddawania krwi jest zazwyczaj kompensowana przez zdrowy sposób odżywiania i regenerację organizmu. Jednakże, jeśli ktoś oddaje krew bardzo często lub ma inne czynniki ryzyka związane z niedoborem żelaza, może być konieczne suplementowanie diety żelazem lub dostosowanie częstotliwości oddawania krwi. Wszystko to ma na celu zapewnienie zarówno zdrowia dawcy, jak i jakości krwi dla pacjentów.
Zaburzenia przewodu pokarmowego
Choroby przewlekłe, takie jak choroby zapalne jelit, marskość wątroby czy przewlekłe infekcje, mogą zakłócać wchłanianie i magazynowanie żelaza.
Celiakia lub nietolerancja glutenu
Choroby jelit, takie jak celiakia, mogą prowadzić do zaburzeń wchłaniania żelaza.
Inne czynniki ryzyka, jak wiek, płeć, stan zdrowia i styl życia mogą również wpływać na poziom żelaza w organizmie.
Niedokrwistość hemolityczna
Niedokrwistość Hemolityczna to rodzaj niedokrwistości, w którym erytrocyty są niszczone szybciej niż są w stanie być zastępowane przez nowe. Może to być spowodowane przez różne czynniki, takie jak dziedziczne wady erytrocytów, choroby autoimmunologiczne, infekcje, toksyny czy niewłaściwe reakcje na leki. W wyniku tego procesu dochodzi do spadku liczby czerwonych krwinek we krwi, co z kolei prowadzi do niedotlenienia tkanek.
Podczas niszczenia czerwonych krwinek, hemoglobina, która jest białkiem zawierającym żelazo, zostaje uwolniona. W wyniku tego procesu organizm może utracić żelazo. Jednak utrata żelaza nie jest główną przyczyną niedokrwistości hemolitycznej. To raczej wynik uboczny procesu hemolizy (niszczenia erytrocytów).
Niedokrwistość hemolityczna objawia się objawami takimi jak bladość skóry, osłabienie, zmęczenie, żółtaczka (spowodowana rozpadem erytrocytów), a także często zmniejszeniem poziomu hemoglobiny i żelaza we krwi.
Leczenie niedokrwistości hemolitycznej zależy od jej przyczyny. Może obejmować leki regulujące układ odpornościowy (jeśli choroba autoimmunologiczna jest przyczyną), unikanie wyzwalających czynników (np. niektórych leków), a w niektórych przypadkach może być konieczna transfuzja krwi lub usunięcie śledziony (która może niszczyć erytrocyty).
Co powoduje utratę żelaza w organizmie? – podsumwoanie
Utrata żelaza w organizmie może być wynikiem różnych czynników. Oto podsumowanie czynników powodujących utratę żelaza:
Utrata krwi
Jednym z głównych czynników utraty żelaza jest utrata krwi, zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna. Wewnętrzna utrata krwi może wynikać z owrzodzeń, polipów jelita, krwawienia z przewodu pokarmowego lub krwawienia menstruacyjnego u kobiet. Zewnętrzna utrata krwi może wystąpić w wyniku urazów, operacji lub krwawienia zewnętrznego.
Niedobór w diecie
Niewłaściwa dieta uboga w żelazo może prowadzić do niedoboru tego pierwiastka w organizmie. Szczególnie narażone na to są osoby stosujące dietę wegetariańską lub weganską, ponieważ żelazo pochodzenia roślinnego (nieheme) jest mniej przyswajalne niż żelazo pochodzenia zwierzęcego (heme).
Zaburzenia wchłaniania
Niektóre choroby i zaburzenia, takie jak celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą wpływać na wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. To może prowadzić do niedoboru żelaza pomimo spożywania go w diecie.
Wzmożone zapotrzebowanie
W okresach wzmożonego zapotrzebowania na żelazo, na przykład w czasie ciąży lub u dzieci w okresie intensywnego wzrostu, organizm może potrzebować większej ilości żelaza niż jest w stanie dostarczyć z dietą.
Chroniczne choroby
Pewne przewlekłe choroby, takie jak przewlekła choroba nerek, nowotwory lub przewlekłe infekcje, mogą zakłócać równowagę żelaza w organizmie i prowadzić do jego utraty.
Niedokrwistość
Osoby cierpiące na niedokrwistość, zwłaszcza spowodowaną niedoborem żelaza, mogą tracić żelazo z organizmu przez niszczenie czerwonych krwinek i rozpad hemoglobiny.
Warto pamiętać, że utrata żelaza w organizmie może mieć poważne skutki dla zdrowia, takie jak niedokrwistość. Dlatego istotne jest zapewnienie odpowiedniej ilości żelaza w diecie oraz monitorowanie stanu zdrowia, szczególnie w przypadku osób narażonych na ryzyko utraty żelaza. Jeśli istnieją obawy dotyczące niedoboru żelaza, zawsze warto skonsultować się z lekarzem, który może zalecić odpowiednie badania i leczenie.
Źródła:
Rola suplementacji lekami zawierającymi żelazo przed planowanymi endoprotezoplastykami dużych stawów w praktyce lekarza ortopedy. Sibilska A, Romaniuk K, Pulik Ł, Łęgosz P. Praktyczna Ortopedia i Traumatologia 2022; 28.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza w praktyce ginekologicznej. Waleśkiewicz-Ogórek K., Forum poł. i gin, 2019; 49.
Zapobieganie niedoborowi żelaza i leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza u niemowląt i małych dzieci. Pleskaczyńska A. Pediatria po dyplomie 2017; 6.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza u ciężarnych. Waleśkiewicz-Ogórek K. Forum poł. i gin, 2016; 31: 8–12.
