Opublikowano: 8 maja, 2025 o 2:39 pm
Hemoglobina jest cząsteczką białkową w czerwonych krwinkach, która wiąże tlen przenoszony z płuc do tkanek organizmu i dwutlenek węgla z tkanek, który transportuje z powrotem do płuc.
Hemoglobina składa się z czterech cząsteczek białka (łańcuchów globulinowych), które są ze sobą połączone. Normalna cząsteczka hemoglobiny u dorosłych (w skrócie Hgb lub Hb) zawiera dwa łańcuchy alfa-globulinowe i dwa łańcuchy beta-globulinowe. U płodów i niemowląt łańcuchy beta nie występują powszechnie, a cząsteczka hemoglobiny składa się z dwóch łańcuchów alfa i dwóch łańcuchów gamma. W miarę wzrostu niemowlęcia łańcuchy gamma są stopniowo zastępowane przez łańcuchy beta, tworząc strukturę hemoglobiny dorosłego człowieka.
Każdy łańcuch globulinowy zawiera ważny związek porfirynowy zawierający żelazo, zwany hemem. Wewnątrz związku hemu znajduje się atom żelaza, który jest niezbędny do transportu tlenu i dwutlenku węgla we krwi. Żelazo zawarte w hemoglobinie jest również odpowiedzialne za czerwony kolor krwi.
W innym artykule opisujemy funkcje krwi w organizmie.
Hemoglobina odgrywa również ważną rolę w utrzymaniu kształtu czerwonych krwinek. W swoim naturalnym kształcie krwinki czerwone są okrągłe z wąskimi środkami przypominającymi pączek bez dziury w środku. Nieprawidłowa struktura hemoglobiny może zatem zaburzać kształt czerwonych krwinek, utrudniać ich funkcjonowanie i przepływ przez naczynia krwionośne.
Jak sprawdzić poziom hemoglobiny?
Hemoglobina jest zwykle mierzona jako część rutynowego badania pełnej morfologii krwi (hemogram) z próbki krwi.
Istnieje kilka metod pomiaru hemoglobiny, z których większość jest obecnie wykonywana przez zautomatyzowane maszyny zaprojektowane do wykonywania różnych testów na krwi. W urządzeniu, czerwone krwinki są rozbijane, aby uzyskać hemoglobinę w roztworze. Wolna hemoglobina jest wystawiana na działanie substancji chemicznej zawierającej cyjanek, który ściśle wiąże się z cząsteczką hemoglobiny tworząc cyjanomethemoglobinę. Świecąc światłem przez roztwór i mierząc, ile światła jest pochłaniane (szczególnie przy długości fali 540 nanometrów), można określić ilość hemoglobiny.
Jakie są normalne wartości hemoglobiny?
Poziom hemoglobiny jest wyrażony jako ilość hemoglobiny w gramach (gm) na decylitr (dL) krwi pełnej, przy czym decylitr to 100 mililitrów.
Normalny zakres hemoglobiny zależy od wieku oraz, począwszy od okresu dojrzewania, od płci osoby. Normalne zakresy to:
- Noworodki: 17 do 22 gm/dL
- W pierwszym tygodiu życia: 15 do 20 gm/dL
- W pierwszym miesiącu życia: 11 do 15 gm/dL
- Dzieci: 11 do 13 gm/dL
- Mężczyźni: 14 do 18 gm/dL
- Kobiety: 12 do 16 gm/dL
- Mężczyźni po osiągnięciu wieku średniego: 12,4 do 14,9 gm/dL
- Kobiety po osiągnięciu wieku średniego: 11,7 do 13,8 gm/dL
Wszystkie te wartości mogą się nieznacznie różnić w poszczególnych laboratoriach. Niektóre laboratoria nie rozróżniają wartości hemoglobiny dla osób dorosłych i „po średnim wieku”. Kobietom w ciąży zaleca się unikanie zarówno wysokiego, jak i niskiego poziomu hemoglobiny, aby uniknąć zwiększonego ryzyka martwych urodzeń (wysoka hemoglobina – powyżej normalnego zakresu) oraz przedwczesnego porodu lub niskiej masy urodzeniowej dziecka (niska hemoglobina – poniżej normalnego zakresu).
Co oznacza niski poziom hemoglobiny?
Niski poziom hemoglobiny określany jest jako anemia lub niska liczba czerwonych krwinek. Niższa niż normalna liczba czerwonych krwinek jest określana jako anemia, a poziom hemoglobiny odzwierciedla tę liczbę. Istnieje wiele przyczyn anemii.
Niektóre z najczęstszych przyczyn anemii to:
- utrata krwi (uraz, operacja, krwawienie, rak jelita grubego lub wrzód żołądka),
- niedobór składników odżywczych (żelaza, witaminy B12, folianów),
- problemy ze szpikiem kostnym (zastąpienie szpiku kostnego przez nowotwór),
- zaburzenia syntezy czerwonych krwinek przez leki stosowane w chemioterapii,
- niewydolność nerek,
- nieprawidłowa budowa hemoglobiny (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa lub talasemia).
Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?
Podwyższony poziom hemoglobiny jest typowy w przypadku osób żyjących na dużych wysokościach oraz u osób palących papierosy. Odwodnienie powoduje fałszywie wysoki poziom hemoglobiny, który ustępuje po przywróceniu prawidłowej równowagi płynów.
Rzadsze przyczyny wysokiego poziomu hemoglobiny to:
- zaawansowana choroba płuc (na przykład, rozedma);
- niektóre nowotwory;zaburzenie szpiku kostnego znane jako polycythemia rubra vera;
- nadużywanie leku erytropoetyny (Epogen) przez sportowców w celu dopingu – zwiększenie ilości tlenu dostępnego dla organizmu poprzez chemiczne zwiększenie produkcji czerwonych krwinek.
Czym jest badanie HBA1c?
Hemoglobina glikowana czyli badanie HbA1c jest podstawowym sposobem oceny skuteczności leczenia cukrzycy.
Hemoglobina A1c lub hemoglobina glikozylowana jest przybliżonym wskaźnikiem kontroli poziomu cukru we krwi u osób z cukrzycą w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Ponieważ codziennie we krwi krąży więcej glukozy (cukru we krwi), więcej glukozy wiąże się z krążącą hemoglobiną. Prawidłowy poziom hemoglobiny A1c waha się od 4% do 5,9%. Gdy liczba ta osiąga 6% lub więcej, oznacza to gorszą kontrolę cukrzycy.
Poziom hemoglobiny A1c wynoszący 6% odpowiada średniemu poziomowi cukru we krwi wynoszącemu 135 mg/dl (miligramów na decylitr) w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Każdy 1% wzrostu hemoglobiny A1c powyżej 6% odpowiada średniemu poziomowi cukru we krwi o około 35 mg/dl powyżej 135 mg/dl. Na przykład, pomiar hemoglobiny A1c wynoszący 7% odpowiada średniemu poziomowi cukru we krwi wynoszącemu 170 mg/dl w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Jak można podnieść poziom hemoglobiny?
Istnieje wiele sposobów na podniesienie poziomu hemoglobiny. Ogólnie rzecz biorąc, niski poziom hemoglobiny jest spowodowany trzema czynnikami:
- zmniejszoną produkcją czerwonych krwinek (na przykład, zmieniona produkcja hemoglobiny w szpiku kostnym, niedobór żelaza),
- zwiększonym niszczeniem czerwonych krwinek (na przykład, choroba wątroby)
- utratą krwi (uraz, oddanie krwi, rany).
Zajęcie się tymi podstawowymi przyczynami niskiego poziomu hemoglobiny początkowo określa, jaką metodę należy zastosować w celu zwiększenia poziomu hemoglobiny. Metody zwiększania poziomu hemoglobiny są zróżnicowane, a ich zastosowanie zależy od podstawowych problemów.
Niektóre ze sposobów zwiększenia poziomu hemoglobiny obejmują: przetaczanie czerwonych krwinek otrzymywanie erytropoetyny (hormonu używanego do stymulacji produkcji czerwonych krwinek u osób z obniżoną produkcją czerwonych krwinek lub zwiększonym ich niszczeniem) przyjmowanie suplementów żelaza zwiększenie spożycia żelaza w diecie (jaja, szpinak, karczochy, fasola, chude mięso i owoce morza) oraz produktów bogatych w kofaktory (takie jak witamina B6, kwas foliowy, witamina B12 i witamina C) ważne dla utrzymania prawidłowego poziomu hemoglobiny. Należą do nich ryby, warzywa, orzechy, płatki śniadaniowe, groch i owoce cytrusowe.
Osoby nie powinny przyjmować suplementów żelaza lub stosować innych metod leczenia niskiego poziomu hemoglobiny bez uprzedniego omówienia takich metod z lekarzem, ponieważ skutki uboczne tych metod i/lub nadmierne spożycie żelaza mogą powodować dodatkowe problemy. Ponadto, suplementy żelaza powinny być przechowywane z dala od dzieci, ponieważ zatrucie żelazem u małych dzieci może być śmiertelne.
Bibliografia:
Lerma, E.V. „Anemia of Chronic Disease and Renal Failure.” Medscape. Nov. 27, 2018. https://emedicine.medscape.com/article/1389854-overview.
Merritt, B.Y. „Hemoglobin Concentration (Hb).” Medscape. Feb 12, 2014. https://emedicine.medscape.com/article/2085614-overview.
