Hemofilia. Przyczyny, objawy i leczenie hemofilii

Osoby z hemofilią łatwo krwawią, a krew krzepnie dłużej. Osoby z hemofilią mogą doświadczać samoistnego lub wewnętrznego krwawienia i często mają bolesne, opuchnięte stawy z powodu krwawienia do ich wnętrza. Hemofilia to rzadki ale poważny stan, który może powodować komplikacje zagrażające życiu.

Czym jest hemofilia?

Hemofilia to choroba krwi i jest jednym z dziedzicznych zaburzeń hemostazy, w którym krew nie może prawidłowo przekształcić się w skrzeplinę. Może to prowadzić do spontanicznego i samoistnego krwawienia, a także krwawienia po urazach lub operacji. Krew zawiera wiele białek zwanych czynnikami krzepnięcia, których kaskadowa aktywacja skutkuje kontrolą i doprowadzeniem procesu do końca. Osoby z hemofilią mają niski poziom czynnika VIII (8) lub IX (9). Ciężkość hemofilii, na którą cierpi dany pacjent, zależy od ilości czynnika we krwi. Im mniejsza ilość tej substancji, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia krwawienia, które może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

W rzadkich przypadkach hemofilia może rozwinąć się w późniejszym życiu. Większość przypadków dotyczy osób w średnim lub starszym wieku lub młodych kobiet, które niedawno rodziły lub są w późniejszej fazie ciąży. Ten stan często ustępuje po odpowiednim jednak długotrwałym leczeniu.

Rodzaje hemofilii

Istnieją dwa główne typy hemofilii – typ A i typ B. Zarówno typ A, jak i typ B mogą być dalej charakteryzowane jako hemofilia:

• Łagodna: Około 25% przypadków to hemofilia łagodna. U osoby z łagodną hemofilią poziom czynnika wynosi 6-30%.
• Umiarkowana: Około 15% przypadków to hemofilia umiarkowana, a poziom czynnika u osoby z hemofilią umiarkowaną wynosi 1-5%.
• Ciężka: Około 60% przypadków to przypadki ciężkie, a poziom czynnika u osób z ciężką hemofilią wynosi mniej niż 1%.

Hemofilia A jest spowodowana brakiem czynnika krzepnięcia VIII. Ten typ hemofilii występuje cztery razy częściej niż hemofilia B. Spośród nich ponad połowa chorych na hemofilię A ma postać ciężką. Hemofilia B, zwana potocznie chorobą choinkową, jest spowodowana brakiem IX czynnika krzepnięcia. Hemofilia B występuje u około 1 na 25 000 mężczyzn urodzonych na świecie.

Jakie są objawy hemofilii?

Zakres objawów zależy od ciężkości niedoboru czynnika krzepnięcia krwi. Osoby z łagodnym niedoborem mogą krwawić w przypadku urazu. Osoby z poważnym niedoborem mogą krwawić bez powodu. Nazywa się to „samoistnym krwawieniem”. U dzieci z hemofilią objawy te mogą wystąpić w wieku około 2 lat.

Spontaniczne krwawienie może powodować:

• krew w moczu
• krew w stolcu
• głębokie siniaki
• duże, niewyjaśnione siniaki
• nadmierne krwawienie
• krwawiące dziąsła
• częste krwawienia z nosa
• ból stawów
• problemy ze stawami
• drażliwość (u dzieci)

Co powoduje hemofilię?

Hemofilia jest spowodowana mutacją lub zmianą w jednym z genów, które kodują informacje niezbędne do wytwarzania czynników krzepnięcia. Ta zmiana lub mutacja może uniemożliwić prawidłowe działanie białka krzepnięcia lub jego całkowity brak. Geny, o których mowa, znajdują się na chromosomie płciowym X. Mężczyźni mają jeden chromosom X i jeden Y (XY), a kobiety mają dwa chromosomy X (XX). Mężczyźni dziedziczą chromosom X od swoich matek i chromosom Y od swoich ojców. Kobiety dziedziczą po jednym chromosomie X od każdego z rodziców.

Chromosom X zawiera wiele genów, które nie są obecne na chromosomie Y. Oznacza to, że mężczyźni mają tylko jedną kopię większości genów na chromosomie X, podczas gdy kobiety mają dwie kopie. Tak więc – mężczyźni są znacznie bardziej narażeni na choroby dziedziczone na chromosomie X. Objawy chorobowe występują u nich przy dziedziczeniu już tylko jednego zmutowanego chromosom X. Kobiety również mogą cierpień na hemofilię, ale zdarza się to znacznie rzadziej. W takich przypadkach mutacja dotyczy obu chromosomów X lub jednego z nich, a drugiego brakuje lub jest permanentnie nieaktywny. U tych kobiet objawy krwawienia mogą być podobne do objawów u mężczyzn z hemofilią.

Kobieta z jednym chorym chromosomem X jest „nosicielką” hemofilii, jednak czasami może mieć objawy hemofilii. Wynika to ze specyficznej regulacji aktywności chromosomu X. W komórkach ciała kobiety jeden z chromosomów X z pary ulega dezaktywacji w tzw. procesie lionizacji. Oznacza to, że w około 50% komórek aktywny będzie tylko chromosom ze zmutowanym genem. Tym samym u kobiet-nosiecielek mogą (w zależności od ogólnego stanu zdrowia) występować objawy hemofilii, jednak będą one dużo mniej nasilone niż u mężczyzn. 

Diagnozowanie hemofilii

Diagnostyka hemofilii obejmuje:

• przegląd objawów
• ocenę kliniczną
• przegląd osobistej historii choroby
• badania krwi i inne badania diagnostyczne.

Jeśli u danej osoby występują problemy z krwawieniem lub jeśli lekarz podejrzewa hemofilię, lekarz zapyta o historię choroby w rodzinie i w życiu prywatnym. Badania na krzepliwość krwi mogą dostarczyć informacji na temat czasu krzepnięcia krwi, poziomu czynników krzepnięcia oraz ewentualnych braków tych czynników. Wyniki badań krwi mogą również pomóc w określeniu rodzaju hemofilii i stopnia jej ciężkości.

Jak jest leczona hemofilia?

Najlepszym sposobem leczenia hemofilii jest uzupełnienie brakującego czynnika krzepnięcia krwi. Odbywa się to poprzez infuzję (podanie dożylne) komercyjnie przygotowanych koncentratów czynników. Osoby z hemofilią mogą nauczyć się, jak samodzielnie wykonywać te infuzje, aby zatrzymać epizody krwawienia; a poprzez regularne wykonywanie wlewów (zwane profilaktyką) mogą nawet zapobiec większości epizodów spontanicznego krwawienia.

Leczenie koncentruje się na uzupełnianiu brakującego białka i zapobieganiu powikłaniom. Polega ono na podawaniu lub zastępowaniu czynników krzepnięcia, których poziom jest zbyt niski lub których brakuje.

Naukowcy mogą pozyskiwać czynnik krzepnięcia do terapii zastępczej z ludzkiej krwi lub wytwarzać jego postać syntetycznie w laboratorium. Syntetycznie wytwarzane czynniki nazywane są rekombinowanymi czynnikami krzepnięcia.

Lekarze często traktują rekombinowane czynniki krzepnięcia jako pierwszy wybór leczenia, ponieważ zmniejszają one ryzyko przeniesienia zakażeń, które mogą być obecne w ludzkiej krwi. Jednak nowoczesne techniki badań przesiewowych zmniejszyły prawdopodobieństwo przenoszenia chorób z ludzkich próbek.

Istnieją dwie główne formy terapii zastępczej:

• Terapia profilaktyczna: Niektórzy pacjenci wymagają regularnego stosowania terapii zastępczej w celu zapobiegania krwawieniom. Jest to tzw. terapia profilaktyczna. Lekarze zazwyczaj zalecają regularne leczenie osobom z ciężką postacią hemofilii A.
• Terapia na żądanie: Pozwala zatrzymać krwawienie na żądanie. Osoby z łagodną postacią hemofilii mogą wymagać jedynie terapii na żądanie, czyli leczenia, które lekarze stosują dopiero po rozpoczęciu krwawienia, które pozostaje niekontrolowane.

Inne możliwości leczenia hemofilii

W 2018 roku Food and Drug AdministrationTrusted Source zatwierdziła lek o nazwie emicizumab-kxwh. Jest on przeznaczony do zmniejszania lub zapobiegania częstości epizodów krwawienia u osób z hemofilią A, z inhibitorami czynnika VIII lub bez nich. Lekarz może podać ten lek w postaci wstrzyknięcia pod skórę.

Początkowo pacjent otrzymuje dawkę 3 mg/kg mc. raz w tygodniu przez 4 tygodnie. Następnie, w zależności od dawki, może otrzymywać zastrzyki podtrzymujące co 1-4 tygodnie.

Inne metody leczenia hemofilii A obejmują desmopresynę – wytwarzany hormon, który stymuluje uwalnianie zmagazynowanego czynnika VIII, oraz leki antyfibrynolityczne, które zapobiegają rozpadowi skrzepów.

Życie z hemofilią

Osoba chora na hemofilię może podjąć kilka kroków, aby zmniejszyć ryzyko nadmiernego krwawienia i chronić swoje stawy.

Należą do nich:

• regularne ćwiczenia fizyczne o małej intensywności lub uprawianie sportów bezkontaktowych
• unikanie niektórych leków, takich jak aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i leki rozrzedzające krew, takie jak heparyna
• dbanie o higienę jamy ustnej.

W ramach leczenia zapobiegawczego należy przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących terminu podawania zastrzyków z czynnika krzepnięcia VIII lub IX.

CDCTrusted Source zaleca regularne badania w kierunku zakażeń krwiopochodnych, takich jak HIV i zapalenie wątroby. Zaleca się również szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. Osoby chore na hemofilię, które otrzymują produkty krwiopochodne, mogą być narażone na ryzyko zarażenia się tymi chorobami.

Ośrodki leczenia hemofilii (Hemophilia Treatment Centers – HTC) służą pomocą. Badanie CDC przeprowadzone na 3000 osobach chorych na hemofilię wykazało, że osoby korzystające z usług HTC były o 40% mniej narażone na śmierć z powodu powikłań związanych z ich chorobą.

Aby uchronić się przed urazami, które mogą spowodować krwawienie, chory może nosić sprzęt ochronny. Powinny one również podjąć dodatkowe środki ostrożności, takie jak konsultacja z lekarzem, podczas uprawiania sportu lub wykonywania czynności wymagających dużego wysiłku.

Na podstawie:
InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Hemophilia: Overview. 2016 Mar 10. Dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK355296/
Narodowe Centrum Krwi: https://www.gov.pl/web/nck/
Instytut Hematologii i Transfuzjologii: https://ihit.waw.pl/