Opublikowano: 16 grudnia, 2025 o 11:21 pm
Niedokrwistość w podeszłym wieku należy do częstych problemów zdrowotnych i może ona dotyczyć nawet 17% wszystkich osób starszych. Przy czym – co niezmiernie ważne z punktu widzenia jej właściwego rozpoznania – częściej występuje ona u mężczyzn (20%) niż u kobiet (13%).
Wiele czynników może powodować anemię u seniorów, takich jak choroby przewlekłe, niedobór żelaza, niedobór witaminy B12 i krwawienie. Choć może się to nie wydawać poważnym problemem zdrowotnym, badania wykazały, że seniorzy cierpiący na anemię są bardziej narażeni na utratę sprawności fizycznej, pogorszenie funkcjonowania, hospitalizację i pobyt w domach opieki. Nawet lekka niedokrwistość może przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia, dlatego ważne jest, aby opiekunowie byli świadomi i potrafili rozpoznać objawy anemii u osób starszych.
Normy hemoglobiny u osób starszych
Normalny poziom hemoglobiny wynosi zazwyczaj 14-17gm/dL dla mężczyzn i 12-15gm/dL dla kobiet.
U osoby starszej wynosi: 60-64 lata – 5,95 gm/dL, 65-69 lat – 6,7 gm/dL, 70-74 lata – 6,58 gm/dL i 75-79 lat – 6,87 gm/dL.
Przyczyny anemii u osób starszych
Anemia u seniorów może mieć różne przyczyny, zarówno dietetyczne, jak i związane z chorobami przewlekłymi. Oto najczęstsze z nich:
Niedobór żelaza
Niedobór żelaza u osób starszych może wynikać z niewystarczającej podaży żelaza w diecie, zaburzeń wchłaniania lub przewlekłej utraty krwi (np. z układu pokarmowego w wyniku wrzodów, polipów czy nowotworów).
Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego
Problemy z wchłanianiem witaminy B12 są częste u seniorów, zwłaszcza tych z zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka czy po operacjach układu pokarmowego. Kwas foliowy może być niedoborowy u osób z nieodpowiednią dietą lub chorobami wątroby.
Choroby przewlekłe
Anemia może być wynikiem chorób takich jak:
- Przewlekła niewydolność nerek – nerki produkują mniej erytropoetyny, hormonu stymulującego produkcję czerwonych krwinek.
- Choroby nowotworowe – nowotwory mogą powodować anemię poprzez krwawienia wewnętrzne, zaburzenia wytwarzania erytrocytów lub wyniszczenie organizmu.
- Choroby reumatyczne i autoimmunologiczne – stany zapalne mogą prowadzić do anemii przewlekłej.
Zaburzenia wchłaniania składników odżywczych
Schorzenia przewodu pokarmowego, takie jak celiakia, choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mogą prowadzić do niedoborów niezbędnych składników krwiotwórczych.
Przyjmowanie niektórych leków
Leki stosowane przez seniorów, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwzakrzepowe czy inhibitory pompy protonowej, mogą powodować przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego lub zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.
Niedostateczna produkcja czerwonych krwinek w szpiku kostnym
Proces starzenia wpływa na zmniejszoną aktywność szpiku kostnego, co może prowadzić do mniejszej produkcji erytrocytów. Dodatkowo, choroby hematologiczne, takie jak zespoły mielodysplastyczne, mogą być częstą przyczyną anemii u osób starszych.
Przewlekłe utraty krwi
Niewielkie, ale długotrwałe krwawienia (np. z wrzodów żołądka, hemoroidów czy polipów jelita grubego) mogą prowadzić do stopniowego niedoboru żelaza i anemii.
Warto przeczytać: Zaparcia – dieta, zalecenia, leczenie
Ze względu na różnorodne przyczyny anemii u seniorów, ważne jest regularne wykonywanie badań diagnostycznych i wdrożenie odpowiedniego leczenia, dostosowanego do konkretnej sytuacji zdrowotnej pacjenta.
Objawy anemii – na co zwrócić uwagę?
Anemia u osób starszych może rozwijać się stopniowo, a jej objawy bywają niespecyficzne, przez co często są mylone z naturalnym procesem starzenia lub innymi schorzeniami. Dlatego ważne jest, aby zwrócić uwagę na następujące symptomy:
Przewlekłe zmęczenie i osłabienie
U osób starszych występuje utrzymujące się uczucie zmęczenia nawet po odpoczynku. Typowy jest spadek energii i trudności w wykonywaniu codziennych czynności.
Bladość skóry i błon śluzowych
Skóra może stać się blada, szczególnie na twarzy, dłoniach i w okolicy paznokci. Bladość ta może być widoczna nawet na wewnętrznej stronie powiek i dziąsłach.
Zawroty głowy i problemy z koncentracją
U osób w podeszłym wieku często występuje uczucie „kręcenia się w głowie”, a także trudności z koncentracją uwagi oraz zaburzenia pamięci i osłabienie funkcji poznawczych. Objawy te mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie i wpływać na ogólną jakość życia. W osobnym artykule wyjaśniamy, jak poziom żelaza wpływa na pamięć i koncentrację.
Kołatanie serca i duszność
Przyspieszone tętno oraz wyraźne uczucie bicia serca mogą pojawiać się nawet w spoczynku. Dodatkowo u niektórych osób występuje duszność i szybkie męczenie się, objawiające się zadyszką już przy niewielkim wysiłku, na przykład podczas wchodzenia po schodach.
Zimne dłonie i stopy
Niedobór czerwonych krwinek prowadzi do osłabienia krążenia krwi, czego konsekwencją jest częste uczucie chłodu w dłoniach i stopach.
Bóle głowy i szumy w uszach
Zmniejszona ilość tlenu we krwi może prowadzić do nawracających bólów głowy, a także do występowania szumów usznych, objawiających się uczuciem dzwonienia lub brzęczenia w uszach.
Łamliwe paznokcie i wypadanie włosów
Paznokcie mogą stawać się kruche i podatne na rozdwajanie, a włosy ulegać osłabieniu i nadmiernemu wypadaniu.
Problemy trawienne
Może występować utrata apetytu, nudności oraz wzdęcia, a także zaburzenia trawienia, szczególnie w przypadku niedoboru witaminy B12.
Drażliwość i wahania nastroju
Może pojawiać się uczucie niepokoju i zwiększona drażliwość, a także skłonność do obniżonego nastroju i stanów depresyjnych.
Anemia z powodu chorób przewlekłych u osób starszych
Przyczyną niedokrwistości u osób starszych często jest równoczesne występowanie chorób przewlekłych takich jak: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca, choroba wrzodowa, choroby reumatyczne i onkologiczne, niektóre zakażenia (np. gruźlica) czy schorzenia płucne.
Według naukowców, powodem takiego, a nie innego stanu rzeczy może być postępujący stan zapalny, który rozwija się w następstwie niektórych chorób. To zaś prowadzi z kolei do niedoborów żelaza (i innych składników pokarmowych). Stan ten zyskał nawet w medycynie swoją własną nazwę, i nierzadko określany jest jako tzw. niedokrwistość chorób przewlekłych.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza u seniora
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest powszechna w starszym wieku, szczególnie po 80 roku życia. Zmniejsza się również stężenie ferrytyny w surowicy, chociaż nie ma dowodów na to, że zmiany w zapasach żelaza są nieuniknioną konsekwencją starzenia się.
Przewlekły stan zapalny jest powszechny u osób starszych, co utrudnia badanie poziomu żelaza i jest prawdopodobne, że podwyższony poziom krążącej hepcydyny jest odpowiedzialny za zmiany w metabolizmie żelaza, które skutkują ogólnoustrojowym uszczupleniem zasobów żelaza. Innymi czynnikami sprzyjającymi są niewłaściwa dieta i niektóre leki, takie jak aspiryna. Niedokrwistość w starszym wieku ma niepożądane skutki zdrowotne, w tym zwiększoną podatność na upadki i depresję.
Warto przeczytać: Jak poprawić pamięć i koncentrację po 40. roku życia?
Obniżenie krążącego żelaza we krwi ma za zadanie ograniczać dostępność składników odżywczych dla drobnoustrojów chorobotwórczych czy komórek nowotworowych. Ponadto komórki macierzyste (stymulowane przez nasz własny układ odpornościowy) przekształcają się chętniej w białe krwinki w celu walki ze stanem zapalnym, zaniedbując produkcję erytrocytów, czyli krwinek czerwonych. W efekcie dochodzi do zmniejszenia poziomu hemoglobiny, i w konsekwencji do rozwoju objawów anemii.
Sposoby radzenia sobie z anemią u osób starszych
Skuteczne leczenie anemii u seniorów zależy od jej przyczyny. Poniżej przedstawiamy najważniejsze metody, które pomagają poprawić poziom czerwonych krwinek i samopoczucie pacjentów.
Zbilansowana dieta bogata w żelazo i witaminy
Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu i leczeniu anemii. Jadłospis powinien uwzględniać produkty dostarczające żelaza oraz witamin niezbędnych do prawidłowej produkcji czerwonych krwinek. Szczególnie istotne jest żelazo hemowe, obecne w mięsie, zwłaszcza czerwonym, drobiu i podrobach, które charakteryzuje się wysoką przyswajalnością. W osobnym artykule odpowiadamy na pytanie, czy mięso (rzeczywiście) jest najlepszym źródłem żelaza.
Warto również sięgać po źródła żelaza niehemowego, takie jak rośliny strączkowe, szpinak, buraki, orzechy czy produkty pełnoziarniste, pamiętając, że jego wchłanianie zwiększa obecność witaminy C.
Istotną rolę odgrywa także witamina B12, występująca w rybach, jajach oraz mleku i jego przetworach, a jej niedobór może wymagać suplementacji. Uzupełnieniem diety powinien być kwas foliowy, niezbędny w procesie wytwarzania czerwonych krwinek, który znajduje się m.in. w warzywach liściastych, owocach cytrusowych i roślinach strączkowych.
Suplementacja żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego
W przypadku stwierdzonych niedoborów lekarz może zalecić odpowiednią suplementację. Najczęściej obejmuje ona preparaty żelaza w postaci tabletek, które zaleca się przyjmować wraz z witaminą C w celu zwiększenia ich wchłaniania. W sytuacjach związanych z zaburzeniami wchłaniania lub niedokrwistością megaloblastyczną konieczne mogą być zastrzyki z witaminą B12. Uzupełnieniem terapii bywają także suplementy zawierające kwas foliowy, szczególnie u osób z chorobami przewodu pokarmowego lub zwiększonym zapotrzebowaniem na ten składnik.
Leczenie chorób przewlekłych
Wiele schorzeń, takich jak przewlekła niewydolność nerek, choroby nowotworowe czy autoimmunologiczne, może prowadzić do rozwoju anemii. W takich przypadkach kluczowe znaczenie ma regularne monitorowanie stanu zdrowia oraz skuteczne leczenie choroby podstawowej. Istotnym elementem terapii bywa również stosowanie leków stymulujących produkcję czerwonych krwinek, takich jak erytropoetyna. Równocześnie należy dążyć do identyfikacji i eliminacji przyczyn przewlekłej utraty krwi, na przykład poprzez leczenie wrzodów żołądka lub innych schorzeń przewodu pokarmowego.
Zmiana stylu życia
✔ Aktywność fizyczna – nawet codzienne spacery wspomagają krążenie i dotlenienie organizmu.
✔ Regularny odpoczynek – osoby z anemią mogą szybciej się męczyć, dlatego warto zadbać o odpowiednią ilość snu.
✔ Unikanie używek – kawa, herbata i alkohol mogą hamować wchłanianie żelaza.
Regularne badania kontrolne
Seniorzy powinni regularnie wykonywać morfologię krwi, aby monitorować poziom hemoglobiny i czerwonych krwinek. W przypadku nasilonych objawów anemii warto skonsultować się z lekarzem i wykonać dodatkowe badania diagnostyczne.
Dzięki kompleksowemu podejściu, uwzględniającemu dietę, suplementację, leczenie chorób przewlekłych oraz zdrowy tryb życia, można skutecznie poprawić stan zdrowia osób starszych i zapobiec powikłaniom anemii.
Co na anemię u starszej osoby? Suplementacja żelaza u osoby starszej
W przypadku niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza zaleca się przyjmowanie suplementów tego pierwiastka, co stanowi skuteczną formę leczenia. Nie zwalnia to jednak z dbania o właściwą podaż składników odżywczych w diecie, w tym żelaza.
Osoby w podeszłym wieku, które odczuwają objawy niedokrwistości lub u których wyniki badań, zwłaszcza morfologii krwi, odbiegają od normy, powinny rozważyć doustną suplementację żelaza. Ważne jest, aby była ona stosowana systematycznie i prowadzona pod nadzorem lekarza lub farmaceuty, co pozwala na bezpieczne i skuteczne wyrównanie niedoborów.
Bibliografia:
Steensma, D. P., & Tefferi, A. (2007, August). Anemia in the elderly: how should we define it, when does it matter, and what can be done?. In Mayo Clinic Proceedings (Vol. 82, No. 8, pp. 958-966). Elsevier.
Stauder, R., Valent, P., & Theurl, I. (2018). Anemia at older age: etiologies, clinical implications, and management. Blood, The Journal of the American Society of Hematology, 131(5), 505-514.
Raisinghani, N., Kumar, S., Acharya, S., Gadegone, A., & Pai, V. (2019). Does aging have an impact on hemoglobin? Study in elderly population at rural teaching hospital. Journal of family medicine and primary care, 8(10), 3345–3349. https://doi.org/10.4103/jfmpc.jfmpc_668_19
