Opublikowano: 27 sierpnia, 2024 o 2:24 am
Grupy krwi zostały odkryte w 1900 r. przez Karla Landsteinera, austriackiego lekarza patologii i immunologii. I to właśnie za wyróżnienie trzech grup krwi A, B i 0, Landsteiner otrzymał w 1930 r. Nagrodę Nobla.
Dzisiaj wiemy, że jeżeli chodzi o grupę krwi istotne są dwa układy: wspomniany wyżej AB0 i Rh. Czynnik Rh jest związkiem chemicznym (antygenem) występującym na powierzchni erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Osoby posiadające ten czynnik zaliczane są do kategorii Rh+, pozostałe zaś do Rh-. Istotne jest oznaczenie grupy krwi, szczególnie w przypadku operacji czy wypadku, kiedy konieczna jest jej transfuzja (przetoczenie). Nie każdą grupę krwi można ze sobą łączyć. Zakłada się, że pacjent z grupą krwi:
- AB Rh+, może otrzymać każdą grupę krwi (tzw. uniwersalny biorca);
- AB Rh-, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, B Rh-, A Rh-, AB Rh-;
- A Rh+, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, 0 Rh+, A Rh-, A Rh+;
- A Rh-, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, A Rh-;
- B Rh+, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, 0 Rh+, B Rh-, B Rh+;
- B Rh-, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, B Rh-;
- 0 Rh+, może otrzymać grupy krwi 0 Rh-, 0 Rh+;
- 0 Rh-, może otrzymać tylko grupę krwi 0 Rh-.
W powyższym schemacie zabrakło krwi o czynniku Rh (tak, to nie jest błąd, nie występuje tu ani Rh+, ani Rh-). To tak zwana „złota krew”, która w istocie jest… czerwona. Określenie „złota” nie oznacza jej koloru, a raczej wskazuje na wyjątkowość. Szacuje się, że na świecie tę grupę krwi mają zaledwie 43 osoby! Osoby te są idealnymi dawcami dla innych z rzadkimi grupami krwi. Niestety w sytuacji, kiedy sami potrzebują natychmiastowego przetoczenia krwi, sprawa wygląda zupełnie inaczej. Znalezienie na szybko dawcy dla posiadacza „złotej krwi” jest niezwykle trudne, żeby nie powiedzieć – praktycznie niemożliwe. Dlatego, aby uniknąć tragicznego finału takiej sytuacji, osoby z krwią o czynniku Rh, zachęca się do oddawania krwi „na zaś”, dla samych siebie. Pierwszy przypadek osoby ze „złotą krwią” został opisany w 1961 roku i dotyczył rdzennej Australijki.
Ludzka krew jest na tyle unikatowym płynem ustrojowym, że do tej pory nie udało się wynaleźć sposobu na uzyskanie jej idealnego odzwierciedlenia w warunkach laboratoryjnych. Nieustannie trwają badania nad zamiennikami czerwonych krwinek, które są szczególnie ważne, ponieważ przenoszą tlen i odbierają szkodliwy dwutlenek węgla. Istnieją leki krwiozastępcze, które mają zdolność przenoszenia tlenu, np. dekstran. Jednak jego zastosowanie niesie ze sobą ryzyko uczulenia (a nawet wstrząsu anafilaktycznego) czy zaburzenia krzepliwości krwi. Właśnie z tego względu tak istotne są banki krwi, które zbierają, przechowują i przetwarzają krew. To dzięki nim możliwe jest ratowanie ludzkiego życia w krytycznych momentach. Niestety, jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, rocznie na świecie brakuje aż 81 milionów litrów krwi. Stąd częste kampanie promujące krwiodawstwo. Jednak oddawanie krwi ciągle jeszcze obarczone jest wieloma mitami, które skutecznie zniechęcają wiele osób do tej czynności. A nie taki diabeł straszny jak go malują 😊
Krew może oddać każda zdrowa osoba od 18 do 65 roku życia, która waży więcej niż 50 kilogramów. Jednorazowo od dawcy pobiera się 450 mililitrów krwi. Odpowiednie przygotowanie do oddania krwi sprawia, że jest to szybki proces, trwający od kilku do kilkunastu minut. Jednak na całą wizytę w punkcie krwiodawstwa należy zarezerwować około 2 godziny (ze względu na formalności i badania związane z oddaniem krwi). Pod tym linkiem znajduje się aktualny rejestr miejsc, w których można oddać krew: https://pacjent.gov.pl/chce-oddac-krew.
Oddawanie krwi nie boli! A także, co warto dodać, nie powoduje, że organizm produkuje więcej krwi lub jak mówią niektórzy – „uzależnia się od oddawania krwi”. To szczególnie szkodliwy mit. Jednorazowe czy nawet wielokrotne oddanie krwi nie powoduje, że będzie trzeba powtarzać tę czynność do końca życia. Mało tego, każda donacja jest rejestrowana, a to dlatego, żeby nie przekroczyć ich rocznego limitu. W przypadku mężczyzn krew może być pobrana w ciągu roku maksymalnie 6 razy, a kobiet 4 razy. Dodatkowo pomiędzy wizytami w centrum krwiodawstwa musi zostać zachowany odstęp minimum 8 tygodni.
Warto przeczytać: Czego nie robić po oddaniu krwi?
Niedobory w zapasach krwi występują w ciągu całego roku, natomiast są szczególnie dotkliwe latem. Dzieje się tak m.in. dlatego, że to właśnie ten czas charakteryzuje się większą ilością wypadków (częstsze podróże, więcej osób jeżdżących na rowerach itp.). Donacja każdej grupy krwi jest cenna, tak cenna jak życie, które zostanie dzięki niej uratowane, jednak szczególnie pożądaną grupą jest 0 Rh-. Osoby z tą grupą krwi określane są mianem „uniwersalnych dawców”, ponieważ to ich krew może zostać bezpiecznie podana każdemu (poza oczywiście osobami z omawianą „złotą krwią”). Obok uniwersalnych dawców, istnieją także „uniwersalni biorcy”, prawdziwi szczęściarze. To osoby z grupą AB Rh+. Tutaj jedynie należy zwrócić uwagę na zgodność z czynnikiem Rh. Poza tym każda krew z układu AB0 będzie dla nich dobra.
Szacuje się, że 75% Polaków zna swoją grupę krwi. A jak jest z Tobą?
- Grupy krwi – minusy i plusy. Czy antygeny grupowe krwi chronią nas przed chorobami zakaźnymi? M. Czerwiński. 2015, online: https://phmd.pl/api/files/view/116339.pdf
- https://krwiodawcy.org/grupy-krwi
