Węzły chłonne są istotnym elementem układu odpornościowego. Występują na połączeniach między naczyniami limfatycznymi, które podobnie jak naczynia krwionośnie, tworzą sieć rozpostarta po całym ciele człowieka (najnowsze odkrycia z zakresu anatomii układu odpornościowego dowodzą, że również ośrodkowy układ nerwowy – w tym mózg – jest skontaktowany z naczyniami limfatycznymi). W ich wnętrzu krąży populacja komórek odpornościowych, które są gotowe do ataku na obce elementy dostające się do ustroju. Podobnie jak inne części ciała, węzły chłonne również są podatne na choroby, a nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego sprawia, że możliwy jest nawet rozwój infekcji (przede wszystkim wirusowej i bakteryjnej) i ich wnętrzu.
Struktura
Węzły chłonne to małe gruczoły w kształcie fasoli, które znajdują się wzdłuż układu limfatycznego (układu naczyń podobnych do tętnic i żył, przez które przepływa płyn limfatyczny). Węzły chłonne są klasyfikowane jako „wtórne” narządy limfatyczne, przy czym pierwotnymi/głównymi narządami chłonnymi są: grasica, śledziona i szpik kostny. Do największych węzłów chłonnych należą te zlokalizowane w okolicy jamy ustnej (migdałki), węzły podpachowe i pachwinowe. To właśnie ich powiększenie wywołuje ból odczuwany w przypadku przechodzeni grypy lub infekcji gardła. Prócz nich wyróżniamy jeszcze setki niewielkich węzłów chłonnych lokalizujących się pod skórą, w okolicy układu pokarmowego (głównie w bezpośrednim kontakcie z jelitem) i układu oddechowego.
Mikroskopowa struktura węzła chłonnego jest dosyć złożona. Podzielone są one na korę i rdzeń, w obrębie których lokalizują się różne komórki odpornościowe na różnym etapie rozwoju.
Funkcje
Węzły chłonne działają jak filtry, które filtrują limfę przepływająca przez ich miąższ. Z płynu tego wyłapywane są bakterie, wirusy i inne patogeny, a nawet komórki nowotworowe i resztki komórek uszkodzonych. Z tego powodu po chirurgicznym usunięciu guza nowotworowego wraz z nim wycina się towarzyszące węzły chłonne – mogły w nich zatrzymać się komórki nowotworu dokonujące przerzutu. Węzły chłonne ulokowane dalej od guza są obserwowane.
Ponadto w węzłach chłonnych dochodzi do kontaktu komórek odpornościowych i ich wzajemnej komunikacji, która umożliwia ścisłą kontrolę odpowiedzi immunologicznej na skalę całego organizmu. Są one tez miejscem proliferacji (podziału) aktywowanych komórek, których zwiększona ilość powoduje rozdęcie węzła.
Zmiany stanów węzłów chłonnych
Istnieje wiele stanów, w które zaangażowane są węzły chłonne. Zapalenie węzła chłonnego skutkuje nagromadzeniem w nim limfy i komórek odpornościowych, zwiększona bolesnością i częściowymi uszkodzeniami tkanek. Gdy lekarz bada węzły chłonne stosuje kilka terminów:
Ruchome/nieruchome – ruchome węzły chłonne są umieszczone w wiotkiej tkance (np. tłuszczowej) i możliwe jest ich przesunięcie palcem. Węzły nieruchome należą do węzłów dużych, które są ściśle związane z otaczająca je tkanką.
Bolesna/niebolesne – zdrowe węzły chłonne nie są wrażliwe na dotyk, jednak ich rozdęcie i stany zapalne rozwijające się w takcie infekcji skutkują wydzielaniem czynników pobudzających neurony bólowe.
Zlokalizowane/uogólnione – zlokalizowane stany zapalne węzłów chłonnych dotyczą tylko jednego lub niewielkiej grupy węzłów. Zapalenia uogólnione dotyczy zdecydowanej większości naczyń i węzłów, towarzyszy bardzo ciężkim przebiegom sepsy.
