Opublikowano: 18 stycznia, 2025 o 10:59 pm
Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w organizmie człowieka, pełniący wiele istotnych funkcji (ponad 500!), które mają kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia i jakości życia. Ten największy gruczoł w ciele człowieka, ważący średnio od 1,2 do 1,5 kg, odgrywa kluczową rolę w metabolizmie, detoksykacji, produkcji białek oraz wytwarzaniu żółci.
To, co jest szczególnie interesujące, to fakt, że wątroba potrafi sama się zregenerować!
Wątroba ma złożoną budowę. Składa się z komórek zwanych hepatocytami, które są odpowiedzialne za większość jej funkcji. Ponadto jest dobrze unaczyniona, co pozwala na efektywne wchłanianie substancji odżywczych oraz wytwarzanie niezbędnych związków chemicznych. Na pewno każdy z nas albo słyszał nie raz „Ale boli mnie wątroba!”.
Nic bardziej mylnego. Wątroba nie boli. A to dlatego, że nie jest unerwiona. Ból jest następstwem jej powiększenia i uciskania na błonę surowiczą. Z takim stanem możemy spotkać się np. po silnym zatruciu (np. alkoholem, lekami) czy przy zastoju żółci.
Kluczowe funkcje wątroby
Do kluczowych funkcji wątroby należy:
Metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek:
Wątroba bierze udział w regulacji poziomu glukozy we krwi, magazynuje glikogen, który jest przekształcany w glukozę, kiedy organizm potrzebuje energii. Metabolizuje również kwasy tłuszczowe i wytwarza lipoproteiny.
Detoksykacja
Wątroba filtruje krew, usuwając toksyny, leki i inne szkodliwe substancje. Procesy te są możliwe dzięki enzymom, które przekształcają toksyczne substancje w bezpieczniejsze formy, które organizm może wydalić.
Produkcja białek
Wątroba syntetyzuje wiele białek, w tym albuminę, która reguluje ciśnienie osmotyczne w naczyniach krwionośnych oraz białka odpowiedzialne za krzepnięcie krwi (np. fibrynogen).
Produkcja żółci
Żółć jest niezbędna do trawienia tłuszczy i jest magazynowana w woreczku żółciowym. Wątroba wytwarza żółć, która pomaga w emulgacji tłuszczy, ułatwiając ich trawienie.
Regulacja gospodarki hormonalnej
Wątroba metabolizuje wiele hormonów, w tym podobny do insuliny insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF) czy odpowiedzialną za produkcję płytek krwi – trombopoetynę. Utrzymuje równowagę hormonalną, co jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.
Najczęstsze występujące choroby wątroby
Wątroba to niezwykle „zapracowany” narząd. Nie jest niestety niezniszczalna, wiele czynników, takich jak nieprawidłowa dieta, nieroztropny styl życia, ale także czynniki genetyczne, mogą negatywnie wpłynąć na jej stan.
Warto przeczytać: Szczegółowy przewodnik po diecie wegetariańskiej
Do najczęściej występujących chorób wątroby należą:
Stłuszczenie wątroby
Jest to nagromadzenie tłuszczu w komórkach wątroby, które może prowadzić do zapalenia wątroby oraz jej marskości. Często związane jest z otyłością, cukrzycą i nadużywaniem alkoholu.
Wirusowe zapalenie wątroby
Istnieją różne typy wirusów, które mogą zaatakować wątrobę, w tym wirusy zapalenia wątroby typu A, B, C, D i E. Każdy z nich ma różne drogi zakażenia i skutki zdrowotne.
Marskość wątroby
To zaawansowane stadium uszkodzenia wątroby, które prowadzi do nieodwracalnych zmian w jej strukturze. Marskość może wynikać z nadużywania alkoholu, wirusowego zapalenia wątroby oraz stłuszczenia wątroby.
Nowotwory wątroby
Złośliwe guzy wątroby, takie jak rak wątrobokomórkowy, mogą rozwijać się w następstwie chorób takich jak marskość wątroby czy wirusowe zapalenie wątroby.
Tak jak zostało to zaanonsowane we wstępie, wątroba potrafi się regenerować, nie jest to jednak szybki proces, chociaż niezwykle fascynujący i istotny. W zależności od stopnia uszkodzenia, czas potrzebny wątrobie do odbudowy może wynosić od 4 tygodni do kilku miesięcy. Mało tego! Możliwe są przeszczepy wątroby! Po nich także wątroba dawcy wraca do pierwotnych rozmiarów. Niemniej nie można przesadzać z wystawianiem jej na trudne próby. Czasami próg uszkodzeń bywa tak duży, że regeneracja jest niemożliwa (np. w następstwie marskości).
Jak wspomóc funkcjonowanie wątroby?
Skoro wiemy już jak istotnym elementem naszego organizmu jest wątroba i znamy choroby, które na nią czyhają, warto wiedzieć jak możemy ją wspomóc, aby służyła nam w pełnym zdrowiu przez długie lata. Tym bardziej, że przepis na to jest niezwykle prosty. Wystarczy stosować się do tych kilku punktów:
Zdrowa dieta
Wprowadzenie zrównoważonej diety, bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty i zdrowe tłuszcze (np. oliwa z oliwek) wspiera funkcję wątroby.
Unikanie alkoholu
Nadużywanie alkoholu jest jedną z głównych przyczyn chorób wątroby. Ograniczenie lub całkowite unikanie tej używki może znacznie poprawić jej zdrowie.
Regularna aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna wspomaga zdrowie metaboliczne i redukuje ryzyko otyłości oraz cukrzycy, które mogą wpływać na wątrobę.
Szczepienia
Warto szczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, aby zmniejszyć ryzyko zakażeń.
Regularne badania
Regularne badania kontrolne mogą pomóc we wczesnym wykrywaniu problemów (dotyczy to oczywiście nie tylko wątroby). Podstawowe badanie z krwi, tzw. „próby wątrobowe” umożliwią nie tylko ocenę jej pracy, ale także aktywność wytwarzanych przez nią enzymów.
Warto przeczytać: Dieta w anemii. Co jeść, by uniknąć niedokrwistości?
Wątroba pełni niezwykle istotną rolę w naszym organizmie, a jej zdrowie jest kluczowe dla utrzymania ogólnego dobrostanu. Warto więc zrozumieć nie tylko jej funkcje, ale też poznać sposoby, które wspomogą jej prawidłowe funkcjonowanie. Dbanie o wątrobę to inwestycja w nasze zdrowie na przyszłość!
Źródła
1. Palka M. Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, Lekarz POZ
1/2017: 13-16.
2. https://diag.pl/pacjent/artykuly/proby-watrobowe-alt-ast-alp-bil-ggtp-na-co-wskazuja
3. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-gdzie-sieznajduje-budowa-funkcj
