Opublikowano: 27 listopada, 2021 o 12:15 pm
Niecałe 10% społeczeństwa ogółem i aż 25% osób starszych cierpi na przewlekłą suchość w ustach (kserostomię). Stanowi ona jednak objaw, a nie jest chorobą samą w sobie. Jest wiele przyczyn kserostomii, do których należą: specyficzne leki na receptę, niektóre zabiegi medyczne i choroby autoimmunologiczne. Metoda zwalaczania objawów polega na stosowaniu środków nawilżających błony śluzowe. Jak poradzić sobie z suchością w ustach?
Suchość w ustach – rola śliny
Stała produkcja śliny przez ślinianki zapewnia obmywanie błon śluzowych i twardych powierzchni zębów. Ponadto ślina bierze udział w początkowych procesach trawienia (zawiera amylazy – enzymy trawiące cukry) i obróbki pokarmu. Suchość w jamie ustnej znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia chorób jamy ustnej: próchnicy, infekcji i uszkodzeń śluzówki. Wydzielanie prawidłowej ilości śliny zapewnia ochronę jamy ustnej, ponieważ:
– zawiera składniki, które działają bezpośrednio bakteriobójczo i bakteriostatycznie
– ma właściwości przeciwgrzybicze
– pomaga neutralizować wirusy
– neutralizuje kwasy wydzielane przez bakterie żyjące w płytce nazębnej
– zawiera fosfor i wapń, które wspomagają procesy mineralizacji szkliwa
Ślinianki są dużymi gruczołami, które znajdują się w jamie ustnej i górnych częściach gardła. Wytwarzają one ślinę – lepki roztwór wody, soli mineralnych i białek, który jest transportowany kanałami i wydzielany bezpośrednio na powierzchnię błony śluzowej. Do gruczołów tych anatomicznie należą:
– ślinianki przyuszne – znajdują się przed uchem, w kącie szczęki i są największymi ze ślinianek
– ślinianki podżuchwowe – zlokalizowane płytko pod językiem, po obu stronach żuchwy
– podjęzykowe – ulokowane blisko ślinianek podżuchwowych na dnie jamy ustnej
– drobne gruczoły ślinowe – zlokalizowane losowo, bardzo płytko pod powierzchnią śluzówki, na całej powierzchni jamy ustnej i w górnych częściach gardła
Objawy kserostomii
Objawy nadmiernej suchości jamy ustnej obejmują:
– wytwarzanie gęstej i lepkiej śliny
– szorstkość języka
– problemy z przeżuwaniem i połykaniem
– nieprzyjemny oddech
– częste uszkodzenia błony śluzowej
– pękające usta
– zwiększona podatność na infekcje jamy ustnej
– ból i pieczenie jamy ustnej
Kserostomia i próchnica
Niewłaściwa higiena jamy ustnej i dieta bogata w cukry proste zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy zębów trzonowych, jednak ta choroba wywołana kserostomią ma odmienny przebieg. W takim przypadku próchnica zaczyna się wzdłuż linii dziąseł, w niektórych przypadkach dochodzi do cofnięcia dziąseł i odsłonięcia szyjek zębowych. W przeciwieństwie do górnych części zębów, zębina chroniona przez dziąsła jest znacznie bardziej wrażliwa na uszkodzenia i infekcje. Rozwijająca się na tych powierzchniach próchnica, dodatkowo wspomagana kserostomią, bardzo szybko doprowadza do znacznych uszkodzeń zębów i przewlekłych stanów zapalnych. W przypadku kserostomii próchnica rozwija się nawet na przednich zębach – siekaczach – które w normalnych warunkach są dużo lepiej chronione przed rozwojem bakterii.
Suchość w jamie ustnej – przyczyny
Wiele różnych czynników – zarówno długotrwałych jak i okresowych – może mieć wpływ na ilość wydzielanej śliny:
– leki na nadciśnienie, przeciwhistaminowe, przeciwbólowe i antydepresyjne
– odwodnienie, które skutkuje produkcją zbyt gęstej i lepkiej śliny
– infekcja gruczołów ślinowych
– zespół Sjogrena – choroba autoimmunologiczna atakująca bezpośrednio oczy i tkanki gruczołu ślinowego
– niedrożność przewodów ślinowych wywołana przez odkładanie się zmineralizowanych składników śliny – fosforanów i soli wapnia
– nawykowe oddychanie przez usta spowodowane zatkaniem nosa lub zatok.
Suchość jamy ustnej – leczenie
Jakie są metody leczenia suchości w ustach? Leczenie suchości jamy ustnej zależy od tego, co jest przyczyną problemu. Ogólnie rzecz biorąc, leczenie koncentruje się na trzech obszarach:
- Kontrolowaniu innych schorzeń medycznych
- Zapobieganiu próchnicy zębów
- Zwiększeniu przepływu śliny, jeśli to możliwe
Przyczyny medyczne suchości w jamie ustnej – leczenie
Jeśli suchość w jamie ustnej jest spowodowana przyjmowanymi przez Ciebie lekami, porozmawiaj z lekarzem. Lekarz może dostosować przyjmowaną dawkę lub zmienić lek na taki, który nie powoduje suchości w jamie ustnej.
Jeśli jednak nie można zmienić stanu chorobowego powodującego suchość w ustach – na przykład, jeśli gruczoł ślinowy został uszkodzony lub jest wynikiem samej choroby, jak w przypadku zespołu Sjögrena, choroby Alzheimera i udaru – leczenie będzie koncentrować się na sposobach zwiększenia przepływu śliny.
Zapobieganie próchnicy zębów spowodowanej suchością jamy ustnej
Ślina nie tylko pomaga w trawieniu pokarmów i umożliwia żucie i połykanie, ale jest także naturalnym środkiem czyszczącym jamę ustną. Bez śliny próchnica zębów i choroby dziąseł są bardziej prawdopodobne. Jeśli masz suchość w ustach, aby walczyć z próchnicą i chorobami dziąseł, musisz szczególnie dbać o przestrzeganie dobrych nawyków w zakresie higieny jamy ustnej, na które składają się:
- Szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie (ale najlepiej częściej), po każdym posiłku i przed snem.
- Codzienne nitkowanie zębów.
- Używanie pasty do zębów zawierającej fluor.
- Wizyty u dentysty na przeglądzie i czyszczeniu zębów co najmniej dwa razy w roku; dentysta może zalecić codzienną płukankę z fluorem lub żel z fluorem.
Zwiększanie przepływu śliny przy suchości w jamie ustnej
Lekarz może przepisać także płyn do płukania jamy ustnej, który zwiększy produkcję śliny. Produkty te można kupić bez recepty w postaci płynu do płukania lub sprayu. Istnieją też pasty do zębów, płyny do płukania ust i żele nawilżające przeznaczone właśnie dla osób z suchością jamy ustnej. Prowadzone są również badania nad nowymi, obiecującymi metodami leczenia. Naukowcy pracują nad sposobami naprawy uszkodzonych gruczołów ślinowych i opracowują sztuczną śliniankę, którą można wszczepić do organizmu.
Jak poradzić sobie z suchością w ustach? Domowe sposoby na suchość jamy ustnej
- Ssanie cukierków bez cukru lub żucie gumy bez cukru, szczególnie tych z ksylitolem. Staraj się unikać tych kwaśnych, jak cytryna, które mogą zmiękczyć zęby. Ssanie lodowych chipsów lub lodowych lizaków bez cukru. Nigdy nie żuj lodu, ponieważ może on uszkodzić Twoje zęby. Te czynności polegające na ssaniu i żuciu pomagają stymulować przepływ śliny. Pamiętaj jednak, że cukierki, lody i gumy do żucia, mimo że nie zawierają cukru, mogą zmiękczać szkliwo zębów. Aby zmniejszyć ryzyko powstawania ubytków i ścierania się zębów, używaj ich z umiarem.
- Pij dużo wody, aby utrzymać odpowiednią wilgotność jamy ustnej i rozrzedzić śluz. Noś wodę przy sobie, aby popijać ją w ciągu dnia, a w nocy trzymaj ją przy łóżku.
- Szczotkuj zęby pastą z fluorem, stosuj płukanki z fluorem i regularnie odwiedzaj dentystę. Unikaj komercyjnych płynów do płukania jamy ustnej lub płynów zawierających alkohol lub nadtlenek. Składniki te dodatkowo wysuszają jamę ustną.
- W miarę możliwości oddychaj przez nos, a nie przez usta.
- Używaj parownika do nawilżania powietrza w domu.
- Stosuj dostępne bez recepty substytuty sztucznej śliny.
- Nawilżaj jedzenie rosołami, zupami, sosami, śmietaną, masłem lub margaryną. Jedz miękkie, wilgotne pokarmy, które są chłodne lub mają temperaturę pokojową.
- Unikaj słonych pokarmów, suchych pokarmów (takich jak krakersy, tosty, ciastka, suche pieczywo, suche mięso/drób/ryby, suszone owoce i banany) oraz pokarmów i napojów o wysokiej zawartości cukru.
- Unikaj napojów zawierających alkohol lub kofeinę (takich jak kawa, herbata, niektóre napoje typu cola i napoje zawierające czekoladę). Alkohol zwiększa utratę wody poprzez wyzwalanie częstego oddawania moczu. Alkohol, podobnie jak kofeina, wysusza również jamę ustną. Unikaj również kwaśnych napojów, takich jak wszelkie soki owocowe (pomarańczowy, jabłkowy, winogronowy, grejpfrutowy) i sok pomidorowy.
