Opublikowano: 18 sierpnia, 2025 o 2:26 pm
Cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory – to schorzenia, które wg danych WHO powodują przedwczesną śmierć ok. 15 milionów ludzi na świecie. Oprócz oczywiście predyspozycji genetycznych, często są one efektem zaniedbań stylu życia, które z kolei w wielu wypadkach wiążą się z pracoholizmem.
Czym jest pracoholizm?
Pracoholizm definiuje się jako stan psychiczny, w którym mamy do czynienia z silną, nieustającą potrzebą pracy, myśleniem o niej, a w sytuacji kiedy jest to utrudnione – odczuwamy dyskomfort. Stan ten prowadzi do zaburzenia balansu pomiędzy istotnymi aspektami życia codziennego, takimi jak życie rodzinne, towarzyskie, czas na odpoczynek. Praca staje się głównym źródłem satysfakcji z życia.
Jakie są objawy pracoholizmu?
Pracoholizm może łatwo przerodzić się w uzależnienie i powodować:
- bezsenność,
- bagatelizowanie oznak przemęczenia,
- ciągłe odczuwanie stresu, przy jednoczesnym braku umiejętność relaksu i odpoczynku
Niektórzy z uzależnieniem od pracy chcą przestać pracować, ale nie mogą tego zrobić, co powoduje wypalenie zawodowe, niepokój, depresję i drażliwość. Perfekcjonizm jest powszechną cechą wśród pracoholików, podobnie jak trudności w delegowaniu pracy innym. Często odczuwają ogromny strach przed porażką w pracy i przed byciem postrzeganym jako oszust albo osoba z bez kompetencji.
Pracoholicy mogą tracić sen z powodu długich godzin pracy lub dlatego, że nie są w stanie przestać myśleć o pracy. Mogą również wykorzystywać pracę do unikania problemów i uczuć, takich jak poczucie winy czy depresja, które są dla nich zbyt niepokojące, by stawić im czoła.
Jak i kiedy rozpoznaje się pracoholizm?
Problem pracoholizmu może stać się widoczny i wskazywać na potrzebę leczenia, gdy osoba popada w depresję, staje się drażliwa do tego stopnia, że nie może współpracować ze współpracownikami, lub gdy jej stan i zachowanie staje się nie do zniesienia dla członków rodziny.
Diagnoza może być postawiona za pomocą specyficznych testów lub mniej ustrukturyzowanych wywiadów z klinicznymi specjalistami.
Pracoholizm i inne zaburzenia osobowości
Pracoholizm jest często tylko jednym z objawów bardziej złożonego zaburzenia osobowości obsesyjno-kompulsywnej. Znaczące badania wykazały statystyczny związek między tymi dwoma zaburzeniami. Jednym z ośmiu kryteriów diagnozy OCPD jest nadmierne poświęcanie się pracy i produktywności kosztem wypoczynku i przyjaźni.
Dystymia i uogólnione zaburzenie lękowe mogą prowadzić do pracoholizmu, jeśli dana osoba próbuje wykorzystać pracę do samoleczenia uczuć związanych z tymi rozpoznaniami. Przepracowanie może prowadzić do dużej depresji z powodu nierealistycznych standardów i utraty równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Osobowość typu A jest również silnie skorelowana z uzależnieniem od pracy. Przypuszcza się, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) może być dla niektórych źródłem pracoholizmu jako strategii kompensacji.
Leczenie pracoholizmu
Leczenie stacjonarne może być potrzebne, aby przerwać uzależnienie od pracy w bezpiecznym miejscu z ograniczonym dostępem do internetu. Pracoholicy mogą doświadczać psychicznego odstawienia, które jest trudne do wytrzymania w ich normalnym domu i środowisku pracy.
Ponadto, leczenie stacjonarne dużych zaburzeń depresyjnych lub ciężkich stanów lękowych może pomóc w zapobieganiu nawrotom uzależnienia od pracy. Terapia rodzinna może pomóc danej osobie zrozumieć wpływ jej pracy na członków rodziny, zrozumieć źródło i dynamikę uzależnienia, a także poprosić o pomoc w kształtowaniu nowych nawyków.
Psychoterapia psychodynamiczna w leczeniu pracoholizmu
Psychoterapia psychodynamiczna ma na celu odkrycie korzeni emocjonalnego cierpienia. Poprzez ekspresję, autorefleksję i wykorzystanie relacji terapeutycznej, klienci zyskują świadomość tego, w jaki sposób nauczyli się radzić sobie ze swoimi problemami. Podczas leczenia uzależnienia od pracy, terapeuci i klienci badają, w jaki sposób historia klienta doprowadziła do jego obecnego korzystania z pracy, aby spróbować zmniejszyć jego niepokój i niepewność.
Psychoterapia psychodynamiczna stara się raczej osiągnąć szersze zmiany w osobowości i lepsze ogólne samopoczucie niż redukcję konkretnych objawów. Badania potwierdzają jej skuteczność dla tego szerszego celu w wielu schorzeniach.
Leczenie psychodynamiczne może trwać dłużej niż inne formy leczenia (około 6 miesięcy do 3 lat), ale badania wskazują, że zmiany są bardziej trwałe, a poprawa utrzymuje się po zakończeniu terapii. Niewiele badań poświęcono jednak konkretnie uzależnieniu od pracy.
Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu pracogolizmu
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) okazała się skuteczna w przypadku innych uzależnień procesowych, takich jak hazard, uzależnienia od seksu i Internetu, ale jej skuteczność nie została zbadana w odniesieniu do pracoholizmu. Ogólnie rzecz biorąc, CBT kwestionuje takie założenia, jak: „Muszę sam dokończyć projekt, bo nikt inny nie zrobi tego dobrze”. Albo: „Muszę udowodnić, że jestem lepszy od innych” i zastępuje te założenia bardziej adaptacyjnymi sposobami myślenia.
CBT ma na celu zastąpienie sztywnej terminologii, takiej jak słowa „muszę” i „powinienem”, bardziej zniuansowanymi zwrotami. Wyznacza również konkretne granice zachowań i sugeruje bardziej sterowalne sposoby działania w odniesieniu do pracy. Jej cele są bardziej szczegółowe: redukcja konkretnych objawów i zastąpienie ich bardziej adaptacyjnymi zachowaniami i myśleniem. Jedną z form CBT stosowaną w leczeniu pracoholizmu jest Racjonalna Terapia Zachowania Emotywnego (Rational Emotive Behavior Therapy, REBT). Terapia poznawczo-behawioralna często ma na celu osiągnięcie redukcji objawów w ciągu kilku miesięcy, choć może trwać dłużej.
Leki na pracoholizm
Żadne leki nie zostały zatwierdzone do leczenia pracoholizmu. Jednak leki mogą być pomocne w zmniejszeniu niepokoju, który może prowadzić do uzależnienia od pracy, a także mogą być pomocne w zmniejszeniu depresji, która wynika z przepracowania. Należy jednak zauważyć, że leki są najbardziej pomocne, gdy są stosowane w połączeniu z terapią rozmowną.
Konsekwencje zdrowotne pracoholizmu
Depresja
Nie należy jej lekceważyć. Ma wielorakie podłoże, ale jedną z przyczyn może być także pracoholizm. Dzieje się to na skutek długotrwałego, niezwykle intensywnego skupienia na obowiązkach zawodowych przy jednoczesnym braku odpoczynku. Jak nie trudno przewidzieć, osoba taka staje się coraz mniej produktywna. Założone cele nie są realizowane, frustracja narasta aż czara goryczy się przelewa i niestety może doprowadzić do depresji. Innym skutkiem może być tzw. wypalenie zawodowe.
Wyczerpanie fizyczne
Przewlekły stan, w którym to praca stanowi sens życia prowadzi nie tylko do nadwyrężenia psychiki, ale też zdrowia fizycznego. Pogłębiająca się bezsenność powoduje, że organizm nie jest w stanie choć trochę zregenerować się w nocy. Dodatkowo nieprawidłowe nawyki żywieniowe również stanowią problem. W konsekwencji ciało pracoholika narażone jest na:
- wrzody żołądka, problemy trawienne,
- zawał serca, bóle w klatce piersiowej,
- osłabienie odporności, podatność na choroby,
- zaburzenia seksualne,
- alergie
Niestety pracoholizm staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Obawa przed utratą pracy, przyszłością dzieci, spłacanie rat kredytu, to tylko nieliczne powody, aby szczególnie dbać o stałość w zatrudnieniu. Pamiętajmy jednak, żeby dbać także o siebie!
Bibliografia:
Atroszko, P. A., Demetrovics, Z., & Griffiths, M. D. (2020).Work Addiction, Obsessive-Compulsive Personality Disorder, Burn-Out, and Global Burden of Disease: Implications from the ICD-11. International journal of environmental research and public health, 17(2), 660. https://doi.org/10.3390/ijerph17020660
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: Author.
Andreassen CS, Griffiths MD, Sinha R, Hetland J, Pallesen S (2016) The Relationships between Workaholism and Symptoms of Psychiatric Disorders: A Large-Scale Cross-Sectional Study. PLoS ONE 11(5): e0152978. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0152978
Shedler, J. (2010).The efficacy of psychodynamic psychotherapy. American Psychologist, 65(2), 98-109. doi:10.1037/a0018378
Pallesen, S., Mitsem, M., Kvale, G., Johnsen, B. H. & Molde, H. (2005). Outcome of psychological treatments of pathological gambling: A review and meta-analysis. Addiction, 100, 1412–1422. Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16185203
Chen, C. P. (2006).Improving work-life balance: REBT for workaholic treatment. In R. J. Burke (Ed.), Research companion to working time and work addiction (pp. 310–329). Cheltenham, UK: Edward Elgar. Retrieved from: https://www.elgaronline.com/view/1845424085.00024.xml
Pang, A. S.-K. (2016). Rest: why you get more done when you work less. New York: Basic Books.
