Anemia jest stanem zaburzenia zdrowia, w którym organizm nie wytwarza wystarczającej ilości zdrowych erytrocytów. Anemia zazwyczaj wynika z utraty krwi, zniszczenia czerwonych krwinek lub niezdolności do ich wytwarzania w wystarczającej ilości. Dlatego dieta w anemii powinna się skupiać na produktach o dużej zawartości żelaza i witamin. Co jeść, by uniknąć niedokrwistości? Zapraszamy do czytania.
Co powoduje anemię?
Istnieje wiele zaburzeń, których medyczną manifestacją jest anemia. Do jednego z nich należą niedobory żelaza. Czerwone krwinki zawierają białko hemoglobinę, która odpowiada za wiązanie i transfer tlenu po organizmie. Hemoglobina w swojej strukturze zawiera jon żelaza związany z porfiryną. Bez wystarczającej ilości tego pierwiastka organizm nie jest w stanie wytworzyć wystarczająco hemoglobiny. Niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 może również doprowadzić do zaburzeń związanych z nieprawidłowym rozwojem czerwonych krwinek lub ich niedoborem. Erytrocyty o niewłaściwej strukturze – wynikającej z zaburzenia budowy błony – narażone są na pęknięcia. Istnieje schorzenie związane z brakiem możliwości przyjmowania przez organizm witaminy B12 dostarczanej z pokarmem. Prowadzi to do anemii złośliwej. Dieta bogata w żelazo, witaminy z grupy B i witaminę C pozwala zapobiegać anemii i – w niektórych przypadkach – wspomagać jej leczenie.
Co powinna zawierać dieta na anemię?
Z powyższych składników żelazo jest czynnikiem limitującym. Dieta osób narażonych na anemię powinna zawierać nie tylko znaczne ilości żelaza, ale dodatkowo – składniki wspomagające wchłanianie żelaza w jelicie. Chociaż plany leczenia anemii są w dużej mierze zindywidualizowane (wynika to z różnej masy ciała, wieku i aktywności) to większość z nich wymaga od 150 do 200 mg żelaza dziennie.
Żelazo może pochodzić z produktów roślinnych, jednak jest ono dużo słabiej wchłaniane niż to pochodzące z produktów mięsnych. Kolejny problem wynika z faktu, że niektóre bogate w żelazo rośliny – takie jak jarmuż i szpinak – zawierają również szczawiany. Są to składowe zdysocjowanych soli, które silnie wiążą się z jonami żelaza i zmniejszają ich rozpuszczanie, a tym samym biodostępność i wchłanianie. Witamina C i inne antyoksydanty pomagają zwiększyć wchłanialność żelaza poprzez zapobieganie jego utlenianiu w świetle jelita. Kapusta włoska jest bardzo dobrym źródłem zarówno żelaza jak i witaminy C. Wiele produktów przeznaczonych dla wegetarian wzbogacanych jest żelazem i witaminami zwiększającymi jego wchłanianie. Należy pamiętać, że nie istnieje uniwersalny produkt spożywczy, który pozwala wyleczyć anemię. W większości przypadków niezbędna jest również właściwa suplementacja, która powinna być dostosowana indywidualnie do pacjenta.
Co jeść przy anemii?
Plany leczenia anemii bardzo często w dużej mierze obejmują zmianę stylu życia i diety. Najlepszy plan dietetyczny wspomagający leczenie anemii obejmuje nie tylko produkty bogate w żelazo, ale także zawierające inne minerały i witaminy, które uczestniczą w produkcji hemoglobiny, wytwarzaniu i dojrzewaniu czerwonych krwinek. Dodatkowo powinna ona zawierać produkty wspomagające wchłanianie żelaza przez organizm.
Istnieją dwa rodzaje żelaza występującego w diecie: żelazo hemowe i żelazo niehemowe. Żelazo hemowe występuje w mięsie i innych produktach pochodzenia zwierzęcego. Natomiast żelazo niehemowe jest charakterystyczne dla produktów roślinnych.
Chociaż nasz organizm jest w stanie wchłaniać obie formy żelaza, to znacznie wydajniej robi to w przypadku żelaza hemowego. Pomimo tego, że plany dietetyczne w przypadku osób chorujących na anemię są planami indywidualnymi, zalecane dobowe spożycie w większości przypadków wynosi od 150 do 200mg. Taka dawka osiągana jest farmakologiczną suplementacją, jednak się produkty, które nie tylko zawierają znaczne jego ilości, ale także wspomagają wchłanianie żelaza.
Jak uzupełnić niedobór żelaza?
Zielone warzywa
Świeże warzywa liściaste, zwłaszcza te zielone zawierają znaczne ilości żelaza niehemowego. Należą do nich między innymi szpinak i jarmuż. Niektóre warzywa zielone, takie jak boćwina i kapusta zawierają mniejsze ilości żelaza, są jednak bogate w kwas foliowy. Kwas foliowy to witamina potrzebna w procesie dojrzewania czerwonych krwinek. Dieta o niskiej zawartości kwasu foliowego również może prowadzić do anemii, jednak do jej niezależnej od żelaza postaci. Inne dobre źródła kwasu foliowego to fasola, produkty pełnoziarniste i owoce cytrusowe.
Opierając swoją dietę na warzywach zielonych napotkamy pewien problem. Niektóre z nich są również bogate w szczawiany, które znacznie zmniejszają wchłanianie żelaza przez organizm. Nie należy więc swoich źródeł żelaza ograniczać tylko do zielonych warzyw liściastych. Jednym ze sposobów zwiększenia wchłanialnością żelaza jest spożywanie wraz z nim znacznych ilości witaminy C, która jako antyoksydant zapobiega utlenieniu żelaza do jego mniej przyswajalnej formy.
Mięso
Mięso należy do najlepszych źródeł żelaza, a wszystko to dzięki obecności łatwo przyswajalnego żelaza hemowego. Najlepszym wyborem jest mięso drobiowe, które z uwagi na mniejszą zawartość tłuszczu i cholesterolu jest również dużo zdrowsze od wołowiny czy wieprzowiny.
Wątroba
Wątroba od lat jest najpopularniejszym podrobem. Zawiera ona nie tylko znaczne ilości żelaza, ale także inne witaminy, minerały i białko. Wszystkie te substancje nie tylko odżywiają organizm, ale także wspomagają wytwarzanie czerwonych krwinek. Wśród innych podrobów bogatych w żelazo wyróżnia się serce, nerki i język wołowy.
Owoce morza
Owoce morza rzadko kiedy są wspominane jako produkt będący dobrym źródłem żelaza. Dostarczają one żelazo hemowe, a jego największe ilości możemy znaleźć w mięsie skorupiaków. Również ryby są bardzo dobrym źródłem żelaza. Wśród najbogatszych w ten minerał możemy wyróżnić: okonia, makrelę, łososia i tuńczyka. Chociaż sardynki również zawierają duże ilości żelaza, to są one również bogate w wapń, który zmniejsza jego wchłanianie w układzie pokarmowym.
Orzechy, nasiona i produkty pełnoziarniste
Orzech i nasiona to nie tylko świetne źródła białka, zawierają one również znaczne ilości żelaza. Stanowią one świetny dodatek do większości dań i nadają się również na przekąskę między posiłkami. Istotny jest fakt, że zarówno surowe jak i prażone orzechy zawierają podobne ilości żelaza. Należy jednak unikać znacznego spożywania migdałów, które zawierają również wapń. Pieczywa i makarony pełnoziarniste to kolejna alternatywa dla produktów wyrabianych z mąki wysoko przetworzonej, a tym samym uboższych w żelazo.
Plan dietetyczny w anemii
Plan dietyczny w anemii z niedoboru żelaza musi zawierać zdrową równowagę hemowych i niehemowych pokarmów bogatych w żelazo, takich jak mięso i drób, owoce morza, warzywa bogate w żelazo, orzechy i nasiona oraz fasola. Istotne jest również, aby uwzględnić pokarmy, które mogą poprawić wchłanianie żelaza przez organizm i unikać pokarmów, które mogą zakłócać ten proces.
Bibliografia:
Chaparro CM, Suchdev PS. Anemia epidemiology, pathophysiology, and etiology in low- and middle-income countries. Ann N Y Acad Sci. 2019;1450(1):15-31.
Jimenez K, Kulnigg-Dabsch S, Gasche C. Management of Iron Deficiency Anemia. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2015;11(4):241-250.
DeLoughery TG. Iron Deficiency Anemia. Med Clin North Am. 2017 Mar;101(2):319-332.
