Anemia u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Anemia jest chorobą, która dotyka nie tylko osoby dorosłe, ale także niemowlęta i dzieci. W przypadku tej grupy pacjentów spowodowana bywa głównie przez niedobór żelaza.

Czym jest anemia?

Anemia to inaczej niedokrwistość, która w przypadku niedoboru żelaza upośledza prawidłowe funkcjonowanie erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. Dzieje się to na skutek spadku stężenia hemoglobiny zawartej właśnie w erytrocytach. Przez co nie są w stanie przenosić wystarczającej ilości tlenu do komórek. Konsekwencją takiego stanu jest niedotlenienie komórek, nieodżywienie i ostatecznie gorsze funkcjonowanie całego organizmu.

Jak dużo żelaza potrzebują dzieci?

Dzieci rodzą się z żelazem zmagazynowanym w organizmie, ale stała ilość dodatkowego żelaza jest potrzebna, aby napędzać szybki wzrost i rozwój dziecka.

Zalecana dzienna dawka żelaza dla dzieci

7 – 12 miesięcy – 11 mg
1 – 3 lata – 7 mg
4 – 8 lat – 10 mg
9 – 13 lat – 8 mg
14 – 18 lat, dziewczęta – 15 mg
14 – 18 lat, chłopcy – 11 mg

Jak rozpoznać anemię u dzieci?

Anemia u niemowląt

Anemia u niemowląt to przede wszystkim słabszy apetyt i niewielkie przybieranie na wadze. Niedokrwistość u niemowlaka nie musi wiązać się z apatią i bladością, chociaż oczywiście może wystąpić, podobnie jak i zwiększona podatność na infekcje.

Bardzo ważne jest wczesne wykrycie niedokrwistości u niemowląt, ponieważ długotrwały niedobór żelaza u niemowlaka może spowodować spowolnienie jego rozwoju.

Jedynym źródłem żelaza dla noworodka jest mleko matki. Stąd też wcześniaki, które nie zdążyły zgromadzić jego wystarczającej ilości, po porodzie zwykle otrzymują preparaty żelaza. Bardzo ważna jest zatem dieta kobiety ciężarnej. Fizjologicznie zapasy żelaza u niemowlaka ulegają wyczerpaniu pomiędzy 3. a 6. miesiącem życia, mamy wówczas do czynienia z tzw. „niedokrwistością fizjologiczną”.

Niedokrwistość fizjologiczna chociaż brzmi groźnie, to jest to naturalny stan. Oczywiście warto mieć to na uwadze i monitorować rozwój dziecka, szczególnie kiedy jego jedyny pokarm to ten naturalny.

Anemia u starszych dzieci

U starszych dzieci anemia jest łatwiejsza do rozpoznania. Dziecko może stać się apatyczne, smutne, blade (zarówno skóra, jak i śluzówki). Podczas zabawy będzie się szybciej męczyło, a nawet może skarżyć się na bóle i zawroty głowy. Dodatkowo może mieć problemy ze skupieniem się. Inne objawy to wypadające włosy, kruche paznokcie, ziemista lub lekko żółta skóra.

Tak jak i w przypadku niemowląt, anemii nie powinno się bagatelizować. Badania pokazują, iż dzieci cierpiące na niedokrwistość, znajdują się w grupie szczególnie narażonej na choroby sercowo-naczyniowe.

Jakie są typowe oznaki i objawy anemii u dzieci?

• Blada lub śniada (żółta) skóra
• Blade policzki i wargi
• Podszewka powiek i łożyska paznokci mogą wyglądać mniej różowo niż zwykle
• Drażliwość
• Łagodne osłabienie
• Łatwe męczenie się, częstsze drzemki

U dzieci, u których dochodzi do zniszczenia czerwonych krwinek, może wystąpić żółtaczka (zażółcenie skóry lub oczu), a mocz może mieć kolor ciemnej herbaty lub coli.

Dodatkowe objawy u dzieci z ciężką anemią

• Duszność
• Szybki rytm serca
• Opuchnięte dłonie i stopy
• Bóle głowy
• Zawroty głowy i omdlenia
• Zespół niespokojnych nóg

Co powoduje anemię u dziecka?

Niedokrwistości u dzieci ma 3 główne przyczyny:

• Utrata czerwonych krwinek
• Niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości czerwonych krwinek
• Zniszczenie czerwonych krwinek

Obniżony poziom czerwonych krwinek lub hemoglobiny może być spowodowany przez:

• Wrodzone defekty czerwonych krwinek
• Infekcje
• Niektóre choroby
• Niektórych leków
• Niedobór niektórych witamin lub minerałów w diecie

Które dzieci są narażone na ryzyko zachorowania na anemię?

Czynniki ryzyka anemii u dzieci obejmują:

• Wcześniactwo lub niska waga urodzeniowa
• Życie w ubóstwie lub imigracja z kraju rozwijającego się
• Wczesne spożywanie mleka krowiego
• Dieta uboga w żelazo, niektóre witaminy lub minerały
• Operacja lub wypadek z utratą krwi
• Długotrwałe choroby, takie jak infekcje, choroby nerek lub wątroby
• Historia rodzinna dziedzicznego typu anemii, takiego jak anemia sierpowata

Jak diagnozuje się anemię u dziecka?

Ponieważ anemia jest powszechna u dzieci, lekarze wykonują rutynowe badania przesiewowe w tym kierunku. Ponadto, często nie ma ona żadnych objawów. Większość anemii u dzieci jest diagnozowana za pomocą tych badań krwi:

Hemoglobina i hematokryt. Jest to często pierwsze badanie przesiewowe w kierunku anemii u dzieci. Mierzy ono ilość hemoglobiny i czerwonych krwinek we krwi.
Pełna morfologia krwi (CBC).Pełna morfologia krwi sprawdza ilość czerwonych i białych krwinek, komórek krzepnięcia krwi (płytek krwi), a czasami, młodych czerwonych krwinek (retikulocytów). Zawiera hemoglobinę i hematokryt oraz więcej szczegółów na temat czerwonych krwinek.
Rozmaz obwodowy.Mała próbka krwi jest badana pod mikroskopem, aby sprawdzić, czy wyglądają normalnie.

W zależności od wyników badań krwi, dziecko może mieć również wykonane badanie aspiracyjne szpiku kostnego, biopsję lub oba te badania. Wykonuje się to poprzez pobranie niewielkiej ilości płynu ze szpiku kostnego (aspiracja) lub tkanki stałej szpiku kostnego (biopsja rdzeniowa). Płyn lub tkanka jest badana pod kątem liczby, wielkości i dojrzałości komórek krwi lub komórek nieprawidłowych.

Jak leczy się anemię u dziecka?

Leczenie będzie zależeć od objawów, wieku i ogólnego stanu zdrowia dziecka. Będzie to również zależeć od tego, jak ciężka jest choroba.

Leczenie anemii zależy od jej przyczyny. Niektóre rodzaje nie wymagają leczenia. Niektóre rodzaje mogą wymagać leków, transfuzji krwi, operacji lub przeszczepu komórek macierzystych. Lekarz prowadzący leczenie Twojego dziecka może skierować Cię do hematologa. Jest to specjalista zajmujący się leczeniem zaburzeń krwi. Leczenie może obejmować:

• Krople lub tabletki witaminowe i mineralne
• Zmianę diety dziecka
• Odstawienie leku, który powoduje niedokrwistość
• Leki
• Zabieg chirurgiczny w celu usunięcia śledziony
• Transfuzje krwi
• Przeszczep komórek macierzystych

Jak zapobiegać niedokrwistości u dzieci?

Niektóre rodzaje anemii są dziedziczone i nie można im zapobiec. Niedokrwistości z niedoboru żelaza, częstej postaci anemii, można zapobiec poprzez upewnienie się, że dziecko otrzymuje wystarczającą ilość żelaza w diecie. Aby to zrobić:

• W miarę możliwości karm piersią swoje dziecko. Dziecko otrzyma wystarczającą ilość żelaza z mleka matki.
• Podawaj preparaty zawierające żelazo. Jeśli dziecko otrzymuje mleko w proszku, podawaj mleko w proszku z dodatkiem żelaza.
• Nie podawaj mleka krowiego do ukończenia pierwszego roku życia. Mleko krowie nie zawiera wystarczającej ilości żelaza. Nie powinno się go podawać dzieciom do ukończenia 1 roku życia, kiedy dziecko spożywa już wystarczającą ilość innych pokarmów.
• Podawaj dziecku pokarmy bogate w żelazo. Kiedy dziecko spożywa pokarmy stałe, wybieraj produkty, które są dobrym źródłem żelaza. Należą do nich wzbogacone żelazem ziarna i płatki zbożowe, żółtka jaj, czerwone mięso, ziemniaki, pomidory i rodzynki.

Bibliografia:
Powers JM, et al. Iron deficiency in infants and children < 12 years: Screening, prevention, clinical manifestations, and diagnosis. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Oct. 14, 2019.
Iron. National Institutes of Health. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/. Accessed Oct. 14, 2019.
What is iron-deficiency anemia? National Heart, Lung, and Blood Institute. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/iron-deficiency-anemia. Accessed Oct. 14, 2019.
Kaushansky K, et al., eds. Iron deficiency and overload. In: Williams Hematology. 9th ed. McGraw-Hill Education; 2016. https://accessmedicine.mhmedical.com. Accessed Oct. 14, 2019.
Hay WW, et al., eds. Ambulatory & office pediatrics. In: Current Diagnosis & Treatment: Pediatrics. 24th ed. McGraw-Hill Education; 2018. https://accessmedicine.mhmedical.com. Accessed Oct. 14, 2019.
Hoecker JL (expert opinion). Mayo Clinic. Oct. 21, 2019.