Żelazo dla mózgu – poziom żelaza a pamięć i koncentracja

Żelazo to ważny pierwiastek, który uczestniczy w różnorodnych reakcjach biochemicznych w naszym organizmie. Choć żelazo kojarzy nam się przede wszystkim z produkcją hemoglobiny i czerwonych krwinek, to należy mieć świadomość, że wspiera on także prawidłowe funkcjonowanie poznawcze człowieka.

Żelazo a rozwój organizmu

Żelazo wspomaga prawidłowy rozwój funkcji poznawczych już u dzieci. Pierwiastek ten odgrywa bowiem rolę w prawidłowym przebiegu procesu mielinizacji włókien nerwowych (w mianownictwie medycznym nazywanych aksonami). Jest to proces pokrywania osłonkami włókien nerwowych, co zapewnia sprawne i prawidłowe przesyłanie impulsów elektrycznych. Taka osłonka chroni w sposób mechaniczny włókna nerwowe, ale jest również swojego rodzaju izolatorem, który usprawnia przesył impulsów. Prawidłowy przebieg procesu mielinizacji prowadzi do ukształtowania funkcji psychoruchowych, a także prawidłowej koncentracji u dziecka. Ma to także znaczenie dla metabolizmu ważnych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym płodów – przede wszystkim dopaminy.

Żelazo i jego rola w zachowaniu funkcji kognitywnych

Omawiając rolę żelaza warto przytoczyć ciekawe badanie przeprowadzone przez Laurę E. Murray-Kolb i jej współpracowników. W badaniu tym oceniano wpływ podawania żelaza na funkcje poznawcze u kobiet w wieku rozrodczym (kobiety w wieku od 18 do 35 lat o różnym poziomie żelaza w organizmie).

W tym kontrolowanym placebo badaniu zauważono, że kobiety, które miały prawidłowy poziom żelaza w organizmie lepiej radziły sobie z zadaniami poznawczymi, niż kobiety z niskim poziomem. Funkcje poznawcze były tutaj oceniane z wykorzystaniem specjalnego testu zdolności poznawczych Dettermana. Wyniki badania pokazały, że wsparcie prawidłowych poziomów żelaza wiązało się z około 5-7-krotną poprawą. Efekt ten przypisać należy po części żelazu, które pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych i prawidłowej produkcji hemoglobiny. Wskazuje to, że wpływ spożycia żelaza ma istotny związek ze sprawnością poznawczą w dorosłym życiu i utrzymaniem ogólnej kondycji organizmu.  

Żelazo a praca mózgu – zależności

Żelazo umożliwia hemoglobinie (białku znajdującemu się w krwinkach czerwonych, czyli erytrocytach) transportowanie tlenu do wszystkich komórek naszego organizmu, w tym do komórek układu nerwowego (a więc do neuronów). Praca mózgu wymaga tlenu, dlatego żelazo okazuje się tu niezbędnym pierwiastkiem. Żelazo pomaga bowiem w prawidłowym transporcie tlenu w organizmie, co bezpośrednio przekłada się na koncentrację i zdolności poznawcze.

Czy suplementacja żelaza wspiera koncentrację i pamięć?

W okresie trudności z koncentracją i pamięcią warto zwrócić uwagę na podaż żelaza w diecie. Zadbanie o spożywanie go w optymalnej ilości, w razie potrzeby uwzględniając suplementację diety, wspomoże kondycję organizmu.

Należy jednak pamiętać, że aby mądrze przystąpić do suplementacji, warto uprzednio wykonać odpowiednie badania laboratoryjne. Ich wyniki pozwolą na ocenę gospodarki żelazowej w naszym organizmie, co będzie stanowić podstawę rekomendacji lekarza lub dietetyka co do zalecanej ilości żelaza w suplementacji.

Najlepszym parametrem oceniającym zapasy żelaza w ustroju jest ferrytyna (białko, swoisty magazyn tego pierwiastka), jednak jej ograniczenia wynikają z faktu, że jej poziom rośnie między innymi w czasie infekcji. Dlatego zwróć uwagę, żeby na badania iść zdrowym i wypoczętym, a wyników badań laboratoryjnych nie interpretować samodzielnie. Decydując się na suplementację warto stosować się do zaleceń specjalisty i dokładnie przeczytać ulotkę suplementu diety. Może ona wskazywać np. produkty zaburzające wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym albo składniki, w które warto wzbogacić dietę w tym okresie (m.in. witamina C i A).

Bibliografia:

1. B. Pietrzak i inni, Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 3, strony 115–121,
2. Lozoff B., Beard J., Connor J. i wsp. Long-lasting neural and behavioral effects of iron deficiency in infancy. Nutr. Rev. 2006; 64: S34–S43,
3. Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków,
4. L. E Murray-Kolb, Iron treatment normalizes cognitive functioning in young women, Am J Clin Nutr, 2007 Mar;85(3):778-87.

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk